چیستی و روش محاسبه مالیات بر حقوق

مالیات بر حقوق موضوع مهمی در دنیای مالیات و اقتصاد است که هم کارفرمایان و هم کارمندان با آن سروکار دارند. این مزایا که از طریق تامین اجتماعی از کارکنان دریافت می شود، نقش اساسی در تامین منابع مالی دولت دارد.
کارفرما موظف است مالیات را از حقوق و مزایای کارمند کسر و به خزانه دولت واریز کند. این فرآیند در مواجهه با تغییرات سالانه نرخ های مالیاتی دارای چالش هایی است و برخی افراد از پرداخت این مبالغ معاف هستند.

مالیات حقوق و دستمزد نوعی مالیات مستقیم است که مستقیماً از دستمزد کارکنان کسر می شود. این نوع مالیات معمولاً به صورت یکجا اخذ می شود و مهم این است که پرداخت کننده به تنهایی مسئول پرداخت مالیات نیست، بلکه شخص یا نهاد دیگری در میانه این فرآیند وجود دارد که مبلغ مالیات را از منابع مختلف دریافت و به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می کند.

 
مالیات بر حقوق چیست؟

طبق قوانین کشور، هر فردی که در حال حاضر مشغول به کار است و حقوق می گیرد، موظف به پرداخت مالیات بر این درآمد است. این مالیات بابت امور مالیاتی به سازمان پرداخت و قسمت قابل توجهی صرف ارائه خدمات به شهروندان می شود. به طور کلی، هر فردی که در ایران به عنوان کارمند کار می کند، حقوق دریافت می کند و از طریق کارفرما تحت پوشش تامین اجتماعی قرار می گیرد و ملزم به پرداخت مالیات بر حقوق است. لازم به ذکر است که میزان مالیات حقوق ثابت نبوده و به درآمد هر فرد بستگی دارد. مهم این است که بودجه کشور علاوه بر تعیین نرخ مالیات، معافیت های مربوطه را نیز تعیین کند.

تعیین نرخ مالیات و معافیت های مالیاتی بر اساس بودجه کشور

مالیات بر حقوق یکی از مهم ترین مالیات هاست و طبق ماده 82 قانون مالیات های مستقیم از درآمد حاصل از خدماتی که به صورت پولی یا غیرنقدی به سایر اشخاص حقیقی و حقوقی انجام می شود کسر می گردد. محاسبه و پرداخت این مالیات بر عهده کارفرما بوده و کارکنان مستقیماً مسئولیتی در قبال آن ندارند. به عبارت دیگر این مالیات مستقیماً از درآمد اشخاص حقیقی یا حقوقی کسر می شود.

بر اساس ماده 84 قانون مالیات های مستقیم درآمد مشمول مالیات حقوق شامل حقوق ثابت یا پایه و درآمد حاصل از اشتغال است. این درآمد قبل از کسورات و بعد از کسر معافیت های مربوط محاسبه می شود.همچنین در ماده 85 قانون مالیات های مستقیم، نرخ مالیات بر حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی تعیین شده است. این نرخ بالاتر از میزان مقرر در ماده 84 قانون مالیات های مستقیم بوده و تا هفت برابر مالیات سالانه را شامل می شود. به عبارت دقیق تر، این مالیات شامل 10 درصد مبلغ مقرر در ماده 84 و مبلغ اضافی 20 درصد است.

با توجه به اینکه میزان معافیت مالیات بر حقوق به صورت سالانه و ماهانه تعیین می شود، قانون بودجه سنواتی با مجوز مجلس، نحوه محاسبه مالیات را تعیین می کند. به طور کلی ماده 84 قانون مالیات های مستقیم می گوید: «میزان معافیت سالانه مالیات بر درآمد مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع در هر سال توسط قانون بودجه سنواتی تعیین می شود».
کارفرمایان و مودیان مالیات بر حقوق و دستمزد می توانند با استفاده از سامانه اطلاعاتی سازمان مالیاتی کشور به نشانی www.intamedia.ir نسبت به محاسبه مالیات بر درآمد حقوق و دریافت آخرین بخشنامه های منتشر شده در حوزه معافیت مالیاتی بر درآمد اقدام کنند. نرخ مالیات بسته به سطح درآمد متفاوت است و برای هر یک از این سطوح نرخ جداگانه محاسبه می شود.

به عنوان مثال در سال 1401 نظام مالیات بر حقوق افراد با درآمد سالانه تا 67 میلیون و 200 هزار تومان را از پرداخت مالیات بر حقوق معاف کرد.یعنی هر حقوق ماهیانه بالای 5 میلیون و 600 هزار تومان (حداقل حقوق پایه) مشمول مالیات است و بر اساس مابه التفاوت نرخ های متفاوتی محاسبه می شود.

ماده 85 قانون مالیات های مستقیم به محاسبه مالیات بر حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی تا هفت برابر اشاره دارد. بر اساس این ماده مالیات بر درآمد بر حقوق کارکنانی که بیش از میزان تعیین شده در ماده ۸۴ این قانون دریافت می کنند محاسبه می شود. بر اساس این ماده، نرخ مالیات برای مبالغ بیش از مبلغ ماده 84 تعیین می شود. به عبارت دقیق تر، مالیات سالانه برای مبالغ بیشتر از ماده 84 ده درصد (10%) و برای بیش از آن تعیین می شود. مبلغ بیست درصد به عنوان مالیات مازاد محاسبه می شود.

 نحوه محاسبه مالیات بر حقوق

برای محاسبه مالیات بر درآمد حقوق موارد مختلفی از جمله فیش حقوق، تاریخ خاتمه کار در فیش حقوقی و ... در نظر گرفته می شود که توجه به این عوامل میزان دقیق مالیاتی را که مؤدی باید بپردازد امکان پذیر می کند.

توجه داشته باشید که در لیست مالیات حقوق باید آخرین روز کاری را به عنوان تاریخ پایان کار در لیست مالیات حقوق ثبت کنید.زیرا امکان ثبت نام کارمند بدون توجه به حقوق وجود ندارد. برخلاف مالیات حقوق، روز بعد از آخرین روز کاری به عنوان روز پایان کار در لیست بیمه محاسبه می شود. در نرم افزار لیست بیمه این تفاوت یک روز در نظر گرفته شده است.

نرم افزار مالیات بر حقوق

دولت به منظور تسریع و تسهیل در محاسبه آنلاین مالیات بر درآمد، نرم افزار مالیات بر حقوق را طراحی و راه اندازی کرده است. این نرم افزار باید دارای امکاناتی نظیر امنیت شبکه بالا، سرور قوی، امنیت شبکه و ... باشد، نرم افزار مالیات بر حقوق سازمان امور مالیاتی کشور به نام حقوق و دستمزد به همراه فایل های راهنما مانند فیلم آموزشی ارسال لیست مالیات حقوق در سایت این سازمان موجود است. می توانید به وب سایت my.tax.gov.ir مراجعه کنید. در این نرم افزار امکان محاسبه مالیات حقوق به صورت آنلاین طبق فرمول مالیات بر حقوق 1402 اکسل وجود دارد.

چه کسی مسئول محاسبه مالیات حقوق است؟

برای پرداخت مالیات حقوق، باید مبلغ دقیق پرداختی را بدانید. کارفرما موظف است این مبلغ مالیات را محاسبه کند. یعنی از آنجایی که پرداخت مالیات بر حقوق اجباری است، کارفرما موظف است مبلغ آن را محاسبه و از حقوق کسر کند.همچنین واریز آن نزد مراجع ذیصلاح از جمله سازمان امور مالیاتی به عهده کارفرما خواهد بود. مودیان مالیاتی که وظیفه آنها محاسبه مالیات حقوق است می توانند با استفاده از جدول معافیت مالیاتی حقوق 1402 این مبالغ را محاسبه کنند.

مالیات بر حقوق کارگران و کارمندان ۱۴۰۲

قوانین پرداخت مالیات حقوق ثابت است. کارفرمایان باید با محاسبه میزان دستمزد کارگران و کارمندان، مالیات بر درآمد این افراد را محاسبه و پرداخت کنند.

• کارمندی دارید که حقوق ماهیانه او ۱۹ میلیون تومان است. مالیات حقوق وی به شرح زیر محاسبه خواهد شد.
• در گام اول با استفاده از جدول موجود در فرمول اکسل قسمت مالیات بر حقوق 1402 که قبلاً به آن اشاره کردیم، توجه داشته باشید که 10 میلیون تومان از درآمد این فرد مشمول اقلام مشمول مالیات حقوق 1402 نخواهد بود.
• اما چهار میلیون تومان از درآمد این فرد در مرحله دوم (یعنی درآمد 10 تا 14 میلیون تومان) است، طبق ضوابط محاسبه مالیات حقوق، 10 درصد از درآمد مشمول مالیات آن مبلغ می شود. معادل 400 هزار تومان خواهد بود.
• 5 میلیون تومان از درآمد این فرد باقی مانده است. این قسمت از درآمد وی مشمول مالیات حقوق 1402 و در گام سوم می شود که باید 15 درصد مالیات برای آن محاسبه شود. در نهایت 750 هزار تومان مالیات حقوق به این اداره تعلق می گیرد.
• در مجموع مبلغ کل پرداخت مالیات بر حقوق این فرد یک میلیون و 150 هزار تومان خواهد بود.

مالیات مستمری بگیران چگونه محاسبه می شود؟

یکی از موضوعات اصلی مالیات بر حقوق همواره مربوط به محاسبه مالیات بر حقوق بازنشستگان بوده است. حقوق مستمری بگیران از جمله مستمری بگیران تامین اجتماعی بر اساس قانون (ماده 91 بخشنامه مالیات های مستقیم و مالیات تکلیفی) شامل پرداخت مالیات نمی شود و از معافیت مالیاتی محسوب می شود. طبق نص صریح قانون بازنشستگی، مالیات حقوق 1402 شامل مسئولیت و مستمری، پایان خدمت، پایان خدمت، پایان خدمت، خرید خدمت و وظیفه، مستمری پرداختی به وراث، حق سنوات و حق مرخصی بلااستفاده نمی‌شود.

تفاوت بین مالیات حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی چیست؟

برای در نظر گرفتن مالیات بر حقوق، بسیاری از مردم در مورد تفاوت بین مالیات حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی سردرگم هستند.طبق قوانین محاسبه مالیات حقوق که به تفصیل توضیح دادیم، مالیات حقوق بر اساس حقوق افراد تعیین می شود و وضعیت دولتی یا غیر دولتی کارمند بر میزان مالیات پرداختی تاثیری نخواهد داشت.

مالیات اضافه کاری

از سوی دیگر در مورد مالیات بر اضافه کار، طبق ماده 82 قانون مالیات های مستقیم، افرادی که از طریق ارائه خدمات کار به دیگران کسب درآمد می کنند نیز مشمول مالیات می شوند. اضافه کاری اگرچه رفاه محسوب نمی شود و کار محسوب می شود، اما مشمول مالیات و درآمد نامنظم محسوب می شود.

بنابراین افرادی که اضافه کار می کنند باید بر اساس قوانین مالیاتی بر مقدار معینی از درآمد حاصل از اضافه کاری مالیات پرداخت کنند. گاهی اوقات این مالیات به عنوان بخشی از شغل به کارگران پرداخت می شود.

مبلغ پرداختی به کارگران در رابطه با فعالیت های کاری پس از کسر معافیت مالیاتی مشمول مالیات حقوق می باشد. این مالیات بر حقوق یکی از مهمترین منابع درآمد دولت است و برای توزیع عادلانه درآمد و تأمین بخشی از هزینه های عمومی استفاده می شود.

اهمیت مالیات بر حقوق در نظام مالیاتی

مالیات حقوق بخشی از سیستم مالیاتی کشور است که از شهروندان و مشاغل اخذ می شود. این مالیات به دولت در تامین مالی خدمات عمومی، زیرساخت ها و برنامه های اجتماعی کمک می کند.همچنین معافیت های مالیاتی و نرخ مالیات بر حقوق به عنوان ابزاری برای تنظیم و تعادل نظام مالیاتی استفاده می شود. این ابزارها به دولت اجازه می دهد تا تأثیر مالیات بر فعالیت های اقتصادی و توزیع درآمد را کنترل کند.

اهمیت مالیات بر حقوق و دستمزد در تعیین عدالت اجتماعی و تأمین اعتبارات لازم برای دولت برای ارائه خدمات عمومی، اهمیت این عنصر را در ساختار مالیاتی کشورها نشان می دهد. معافیت مالیاتی یکی از موارد مهم در مالیات بر حقوق است و معمولاً مقررات و شرایط مالیات بر حقوق با تعیین نرخ و سقف معافیت در ابتدای هر سال مالی تعیین می شود. این اقدام در تنظیم و تعادل نظام مالیاتی بسیار حائز اهمیت است زیرا معافیت ها می تواند تاثیر زیادی بر روندهای اقتصادی و توزیع درآمد در جامعه داشته باشد.

به عنوان مثال در سال 1401 افرادی که ماهانه 5 میلیون و 600 هزار تومان حقوق داشتند و در پایان سال 67 میلیون و 200 هزار تومان درآمد داشتند از پرداخت مالیات بر حقوق معاف شدند. این نرخ معافیت های حقوق و دستمزد هر ساله قابل تغییر است و به صورت مستقل منتشر می شود. این رویکرد برای حمایت از افراد با درآمد کمتر و افزایش قدرت خرید آنها اعمال می شود.به نظر می رسد تعیین نرخ معافیت و شرایط مالیاتی به عنوان یکی از ابزارهای نظارتی دولت در حوزه مالیات بر حقوق، تعادل و انصاف را در جامعه تحت تأثیر قرار دهد.

منظور از درآمد معاف از مالیات چیست؟

یکی از موضوعات مهم در حوزه مالیات بر حقوق، درآمد معاف از مالیات است. این درآمدها هنگام محاسبه مالیات بیمه و حقوق شامل حق پرداخت مالیات نمی شود. درآمدهای معاف از مالیات از سال 1402 بر اساس ماده 91 قانون مدنی اسلامی تعیین شده و دارای 13 بند است که در زیر آمده است.

• درآمد نفتی: بر اساس ماده 141، 100 درصد درآمد حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی و محصولات کشاورزی مشمول نرخ 0 درصد مالیات می شود. همچنین 20 درصد از درآمد حاصل از صادرات مواد اولیه نیز مشمول مالیات است.
• مدیران و اعضای هیأت های سیاسی خارجی ورودی به کشور و همچنین اعضای هیئت های فوق العاده دولت های بین المللی که در کشور حضور دارند، البته این معافیت از پرداخت مالیات حقوق با شرط انجام معاملات متقابل امکان پذیر است.
• اعضای نمایندگی های کنسولی خارجی در ایران و همچنین کارکنان مؤسسات فرهنگی دولت های خارجی طبق توافق طرفین مشمول معافیت مالیات بر درآمد حقوق دریافتی از دولت متبوع خود می باشند.
• کارشناسان خارجی که با تایید دولت جمهوری اسلامی ایران بر اساس کمک هزینه های فنی، اقتصادی، علمی و فرهنگی از دولت های خارجی یا موسسات بین المللی به ایران اعزام می شوند.
• کارمندان بومی سفارتخانه ها و کنسولگری های دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور در صورتی که تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران را نداشته باشند از پرداخت درآمد حقوق دریافتی از دولت جمهوری اسلامی ایران معاف هستند. مشروط بر اینکه توافق متقابل وجود داشته باشد.
• بازنشستگی و وظیفه و مستمری و پایان خدمت و پایان خدمت و بازخرید سنوات و وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و استحقاق سنوات و روزهای مرخصی استفاده نشده پرداختی به گیرنده در زمان بازنشستگی یا ازکارافتادگی.
• هزینه های سفر و سفرهای فوق العاده مرتبط با کار.

برای بارگذاری لیست حقوق مالکیت و پرداخت مالیات حقوق،باید بدانید که آیا از مالیات حقوق معاف هستید یا خیر. سپس با استفاده از نرم افزار مالیات بر حقوق نسبت را محاسبه کنید.

نتیجه گیری نهایی

مالیات بر حقوق به عنوان یکی از مهمترین رویکردهای مالی در نظام اقتصادی کشورها، نقش مهمی در تامین منابع مالی دولت و تعادل در توزیع درآمد ایفا می کند. تعیین نرخ و معافیت در این حوزه بخشی از اقداماتی است که با دقت و توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی تعیین می شود.

در این مطلب اطلاعات مفیدی را برای افراد و کارفرمایان در مورد نحوه محاسبه مالیات حقوق و تغییرات در میزان کمک هزینه مالیاتی سالانه ارائه کرده ایم.این اطلاعات می تواند در شناخت بهتر نظام مالیاتی حقوق و دستمزد و اجرای صحیح تعهدات مالیاتی موثر باشد. از آنجایی که مالیات بر حقوق یکی از مهمترین منابع تامین مالی دولتی و ابزاری برای توزیع عادلانه درآمد در جامعه محسوب می شود، هر ساله نرخ و سقف معافیت های مالیاتی به منظور تنظیم نظام مالیات بر حقوق و بهبود ساختار اقتصادی اجتماعی تعیین می شود. نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.