صورتهای مالی اساسی شامل مواردی نظیر ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت گردش وجوه نقد و یادداشت‌های توضیحی می باشند. تجزیه‌وتحلیل این صورت‌ها باعث می‌شود تا مدیران شركت‌ها، صاحبان سرمایه، بستانكاران و سرمایه‌گذاران بتوانند از وضع مالی گذشته، حال و آینده شرکت‌های سهامی مورد نظر خودشان آگاه شوند و در مورد آن قضاوت كنند. برای مطالعه و بررسی صورتهای مالی حسابداری شرکت‌ها می‌توانید در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا به شرح مختصری از صورتهای مالی بپردازیم.
انواع صورت های مالی حسابداری چیست؟
هر یک از صورت های مالی با اهداف خاصی ارائه می‌شوند. بر همین اساس صورت های مالی حسابداری عبارتند از:
- ترازنامه
- صورت حساب سود و زیان
- صورت سود و زیان جامع
- صورت گردش جریان وجوه نقد
ترازنامه :
ترازنامه گزارشی است که وضعیت دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق مالکان یک شرکت و یا حقوق صاحبان سهام را در یک تاریخ مشخص نشان می‌دهد. ترازنامه به‌گونه‌ای است كه میزان دارایی‌های یک شركت همواره برابر با مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام آن می باشد که به آن معادله اساسی حسابداری نیز می‌گویند.
صورت سود و زیان :
صورت سود و زیان، نتیجه فعالیت یک شرکت را با نمایش میزان درآمد و هزینه و سود یا زیان هر شرکت در یک بازه زمانی مشخص نمایش می دهد. گزارش سود و زیان به دو روش یک و دو مرحله ای تهیه میگردد. در روش یک مرحله ای ابتدا تمامی درآمد ها و در ادامه کلیه هزینه ها در آن ها آورده می شود و در نهایت از تفاضل آنها، سود یا زیان قبل از کسر مالیات نمایش داده می شود.
در روش دو مرحله ای، ابتدا درآمدهای عملیاتی و بعدا هزینه های عملیاتی در آن ها آورده می شود سپس از تفاضل این دو سود یا زیان ناویژه به دست می آید. در مرحله بعدی درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه های غیر عملیاتی آورده می شود که نتیجه تفاضل این مرحله و مرحله قبل به سود و زیان پیش از کسر مالیات می رسیم.
اجزای صورت سود و زیان :
صورت سود و زیان با انعکاس ابعاد درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده مثل درآمد عملیاتی و غیر عملیاتی محل متناسبی برای ارائه دقیق و کامل سود یا زیان خالص در طی دوره مالی می باشد. از جمله هزینه‌های مندرج در صورت سود و زیان را نیز می‌توان به بهای تمام شده کالا، هزینه‌های عملیاتی، هزینه‌های غیر عملیاتی و هزینه‌های مالی اشاره کرد.
صورت سود و زیان جامع :
گزارشی که کلیه تغییرات افزایشی یا کاهشی ناشی از درآمد ها یا هزینه ها اعم از تحقق یافته و یا تحقق نیافته را طی دوره مالی رانشان می دهد صورت سود و زیان جامع نامیده می شود.
صورت سود و زیان جامع باید موارد زیر را به ترتیب نشان بدهد :
- سود یا زیان خالص دوره طبق صورت سود و زیان
- سایر درآمدها و هزینه های شناسایی شده به تفکیک
برخی از زمینه های تجزیه و تحلیل صورت های مالی :
- بررسی نسبت های نقدینگی، ارزیابی و بررسی میزان توان مالی شرکت در بازپرداخت بدهی های کوتاه مدت و بازپرداخت تسهیلات مالی دریافتی.
- بررسی استفاده بهینه از دارایی های ثابت و منابع سرمایه ای.
- وضعیت ساختار سرمایه و ساختار منابع انسانی.
- ارزیابی پروژه ها و طرح های در دست اجرا.
- بررسی توان و قدرت واحد تجاری در جذب مشتریان جدید و حفظ مشتریان قدیم.
- تجزیه تحلیل اقلام هزینه و بهای تمام شده کالای ساخته شده و فروش رفته.
- بررسی نسبت های عملیات از جمله گردش کالا و تولید به طوری که بتوان فرآیند را از هنگام تامین مواد اولیه، تولید و مدت انتظار برای توزیع و فروش و نهایتا دوره نقد شوندگی آن را بررسی و تحلیل نمود.
اجزای اصلی ترازنامه :
- دارایی‌ها
- بدهی‌ها
- سرمایه
با توجه به اجزای مذکور، اساس ترازنامه شرکت‌ها بر پایه معادله زیر قرار می‌گیرد که به آن معادله حسابداری می‌گویند.
انواع دارایی :
دارایی در واقع به اموال یا منابع اقتصادی متعلق به یک شرکت گفته می‌شود. برای این که یک قلم بتواند دارایی محسوب شود باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- منبع اقتصادی باشد یعنی برای واحد تجاری منافع آتی داشته باشد
- در تسلط مالکانه واحد تجاری باشد
- قابل تبدیل به پول باشد
دارایی‌ها می‌توانند عینی و مشهود باشند مانند زمین، ساختمان، موجودی نقدی و موجودی کالا، یا به صورت حقوق مالی و امتیازات غیر قابل رویت، مانند سرقفلی. هچنین دارایی ممکن است ثابت و یا جاری باشد. انواع دارایی‌های موجود در ترازنامه به دو گروه کلی دارایی‌های ثابت و دارایی‌های جاری دسته‌بندی می گردند.
دارایی‌های جاری :
دارایی‌های جاری گروهی از دارایی‌ها هستند که قدرت نقد شوندگی بالایی دارند. ویژگی اصلی این دارایی‌ها این است که یا در کوتاه مدت به‌صورت مستقیم یا طی یک فرایند یا چرخه عملیاتی به وجه نقد تبدیل می‌گردند. انواع دارایی‌هایی جاری شامل؛ وجه نقد، بانک، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت، اسناد دریافتی، بدهکاران ،موجودی‌ها واوراق بهادار قابل فروش می باشند. لازم به توضیح است که وجه نقد و بانک ماهیت نقدشوندگی در کوتاه مدت را به طور ذاتی دارند. به داریی‌های جاری، سرمایه در گردش و یا دارایی‌های در گردش هم گفته می‌شود.
دارایی های ثابت :
دارایی ثابت برای تولید یا تامین کالا و خدمات، برای اجاره به شخص ثالث، یا برای استفاده در سازمان خریداری می گردد. اصطلاح “ثابت” به این معناست که این دارایی‌ها در طول سال حسابداری پیش‌رو به اتمام نمی‌رسند و یا فروخته نمی‌شوند. دارایی های ثابت اغلب شکلی فیزیکی دارند و در ترازنامه تحت عنوان دارایی‌های ثابت مشهود، سرمایه‌گذاری در املاک و سایر دارایی‌ها گزارش می‌شود.
بدهی‌ها :
بدهی‌ها نیز همانند دارایی‌ها به دو دسته بدهی جاری و بدهی غیر جاری (بلندمدت) تقسیم می‌شوند. در گروه بدهی جاری آن دسته از اقلامی که دارای سررسید کمتر از یک دوره مالی هستند قرار می‌گیرند؛ مانند حساب‌ها و اسناد پرداختنی، پیش دریافت‌ها، ذخیره مالیات و…
در گروه بدهی‌های غیر جاری نیز کلیه بدهی‌های بلندمدت شرکت که انتظار نمی‌رود، در طی یک دوره مالی سررسید شوند، دسته‌بندی می‌شوند، مانند ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان، تسهیلات بلندمدت و… و اما حقوق صاحبان سهام که شامل سرمایه، اندوخته قانونی، سایر اندوخته‌ها، سود و زیان انباشته و… است.
حقوق صاحبان سهام :
تفاوت بین دارایی‌ها و بدهی‌ها است. تحلیل‌گران گاهی از حقوق صاحبان سهام به‌عنوان خالص دارایی‌ها نام می برند. نام دیگر حقوق صاحبان سهام، حقوق مالکانه است. تمامی اقلام در صورتی در صورت های مالی حسابداری شناسایی می‌شوند که ورود و خروج وجه نقد ناشی از آن محتمل باشد و ارزش یا بهای تمام مربوطه این اقلام به شکل قابل اتکایی قابل اندازه‌گیری باشند.
دارایی‌ها و بدهی‌هایی وجود دارند که دارای ارزش هستند، اما در ترازنامه ثبت نمیگردند، به عنوان مثال ارزش کارکنان و نیروی انسانی شرکت هرگز در ترازنامه ثبت نمی‌شود.
صورت جریان وجوه نقد :
گردش نقدینگی در شرکت در طول یکسال به‌وسیله صورت جریان وجوه نقد اندازه‌گیری میگردد. خصوصیت مهم این صورت مالی این است که منابع و مصارف وجوه نقد را در طول یکسال دقیقاً تعیین می‌کند. صورت گردش وجوه نقد براساس اطلاعات موجود در صورت سود و زیان و ترازنامه محاسبه می‌شود. گردش پول نقد مانند خون حیات‌بخش است که در شریان شرکت جریان دارد. یک شرکت بدون پول نقد نمی‌تواند ادامه به حیات دهد.
بستانکاران به‌دقت جریان نقدی شرکت را بررسی می‌نمایند، زیرا آنان نگران پرداخت‌های شرکت هستند؛ به‌عبارتی دیگر با بررسی این صورت مالی، جریان‌های نقدی بالقوه آتی شرکت، مقدار قدرت پرداخت دیون، قدرت نقدینگی، انعطاف‌پذیری مالی و کیفیت درآمد شرکت قابل ارزیابی می باشند.
بیانیه جریان نقدی حاصل از تجزیه و تحلیل درآمد و هزینه در سه حوزه اصلی می باشد :
فعالیت‌های عملیاتی: چقدر پول نقد شما برای ساخت کالاها و خدماتی که به فروش می‌رسانید و یا صرف آن کرده‌اید، مصرف شده است.
فعالیت‌های سرمایه‌گذاری: چقدر پول نقد شما از طریق خرید و یا فروش سرمایه‌های سرمایه‌گذاری همانند زمین و یا تجهیزات مصرف شده است.
فعالیت‌های مالی : چقدر پول نقدی در رابطه با وام‌های تجاری و یا دیگر معاملات مالی به جریان افتاده و یا از سیستم خارج شده است.
اگر تعادل پایانی بیشتر از تعادل اولیه باشد، پس شما یک جریان نقدی مثبت دارید. از طرفی دیگر، اگر تعادل پایانی پایین تر از تعادل اولیه باشد، جریان نقدی شما منفی می باشد.
از این رو آگاهی حسابدار از انواع صورت های مالی حسابداری و شناخت آنها برای موفقیت در کار حسابداری بسیار ضروری می باشد. از این رو افراد می‌توانند با گذراندن آموزش حسابداری مهارت‌های لازم در مورد صورتهای مالی را به‌دست بیاورند.
نکاتی مهم در مورد صورت های مالی حسابداری
- اطلاعات مندرج در صورتهای مالی باید تا حد امکان ساده و مختصر ارائه شود. اطلاعات مذکور آنگاه با اهمیت تلقی می‌شوند که ارائه یا عدم ارائه آنها در صورت های مالی موجب تغییر در تصمیمات استفاده کنندگان صورت های مالی شود.
- فاکتور مهم در شناسایی اهمیت در صورتهای مالی، تأثیر آن بر اخذ یا عدم اخذ تصمیم گیری استفاده کنندگان است.
- بر اساس اصل محافظه کاری، صورت های مالی باید به گونه‌ای تهیه شوند که فاقد هر گونه خوش بینی یا زیاده بینی در گزارش واقعیت‌های مرتبط با شرکت باشند.
- بر همین اساس همواره در بخش درج دارایی‌ها به میزان حداقل ارزش آنها و گزارش مبالغ کمتر دارایی‌ها اقدام می‌شود و برعکس در خصوص هزینه‌ها همواره مبالغ بیشتر و حداکثری هزینه درج می‌شود تا در دستیابی به سود حاصل از عملیات مانع از ایجاد سود موهوم و کاذب شود.
هدف از تهیه صورت های مالی حسابداری چیست؟
در پایان بد نیست کمی به فلسفه و هدف تهیه صورت های مالی حسابداری بپردازیم. آنچه که در تدوین و تنظیم صورتهای مالی به صورت یک هدف مورد بحث می باشد ارائه اطلاعاتی از وضعیت مالی، عملکرد مالی و منعطف بودن واحد تجاری به صورت خلاصه و طبقه بندی شده است و اما این گزارشات باید به گونه ای باشد که برای استفاده کنندگان نهایی این اطلاعات به صورت گزارشی، سودمند بوده باشد تا بتوانند تصمیمات مرتبط را به درستی بگیرند.
به زبان ساده تر کاری که در اصل صورتهای مالی برای ما انجام می دهد، این است که آنها به شما پول را نشان می دهند، اینکه پول یک شرکت از کجا آمده است، در چه محلی خرج شده است و الان کجا است.