تقسیم ارث چیست؟ سهم الارث چقدر است؟ اینها پرتکرارترین سوالاتی هستند که توسط اکثر افراد برای تقسیم نمودن ارث پرسیده می شود تا درک بهتری برای دسته بندی آن داشته باشند. در سنت اسلامی، قوانین مربوط به توزیع ثروت و ارث به دقت در شریعت بیان شده است و برای هر مسلمانی اعمال می شود. در حالی که سهام ثابت ثروت هر شخص در شرع ذکر شده است، لذا در هر مورد یکسری شرایط وجود دارد که باید رعایت شود. در اینجا قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم.
ارث چیست؟
ارث به دارایی هایی اطلاق می شود که یک فرد پس از مرگ عزیزان خود به وصیت می گذارد. یک ارث ممکن است حاوی پول نقد، سرمایه گذاری هایی مانند سهام یا اوراق قرضه و سایر دارایی ها مانند جواهرات، اتومبیل، هنر، عتیقه جات و املاک باشد. ممکن است شخصی در وصیت نامه خود ذینفعانی را نام برد که ارث دریافت می کنند. در موارد دیگر، دارایی ها به طور خودکار به همسر یا فرزندان به عنوان وارث منتقل می شود.
کسانی که ارث دریافت می کنند ممکن است مشمول مالیات بر ارث باشند، در صورتی که هر چه ذینفع با متوفی ارتباط دورتر داشته باشد، احتمالاً مالیات بر ارث بزرگتر خواهد بود. دارایی ها نیز می توانند مشمول مالیات بر درآمد شوند، اگرچه مزایای فوت بیمه نامه عمر معمولاً برای ذینفعان نام‌گذاری شده معاف از مالیات است.
در حقیقت، ارث یک اصطلاح مالی است و دارایی هایی است که پس از فوت شخصی به افراد منتقل می شود. بیشتر ارث شامل پول نقدی است که در یک حساب بانکی منتقل شده است اما ممکن است شامل سهام، اوراق قرضه، اتومبیل، جواهرات، اتومبیل، عتیقه جات، املاک و مستغلات و سایر دارایی های مشهود باشد.
- کسانی که ارث دریافت می کنند ممکن است مشمول مالیات بر ارث باشند، در صورتی که هر چه ذینفع با متوفی ارتباط دورتر داشته باشد، احتمالاً مالیات بر ارث بزرگتر خواهد بود.
- دارایی های متوفی بر اساس میل آنها از طریق فرآیند اعسار تقسیم می شود. در صورت عدم وجود اراده، دادگاه مدیری را برای تقسیم دارایی طبق قوانین کشوری تعیین می کند.
چگونگی تقسیم ارث
در صورت وجود وصیت متوفی، تقسیم ترکه بر اساس وصیت می شود. در صورت عدم وجود وصیت، همه وراث در مورد چگونگی تقسیم دارایی بحث می کنند. ضوابط خاصی در مورد نحوه توافق در مورد تقسیم اموال وجود ندارد، بنابراین وراث می توانند آزادانه با توافق دوجانبه بدون درخواست به دادگاه تصمیم بگیرند.
توافق در مورد تقسیم اموال باید توسط همه ورثه انجام شود و اگر حتی یک ورثه غایب باشد باطل است. هنگامی که توافق در مورد تقسیم اموال حاصل شد، دیگر قابل انجام نیست. اما در موارد اجبار یا سوء تفاهم در اعلام قصد ورثه، مانند زمانی که ورثه فریب ورثه دیگری را خورده یا پس از توافق بر تقسیم اموال، مال جدیدی پیدا شود.
عموماً هنگام انجام یک عمل حقوقی از سوی یک صغیر، اولیای دم نماینده قانونی هستند، اما در بسیاری از موارد در قرارداد تقسیم ترکه، والدین نیز وارث هستند. در مواردی مانند زمانی که جلسه تقسیم اموال با هر دو والدین و فرزند صغیر به عنوان وارث برگزار می شود، والدین نمی توانند به عنوان وکیل صغیر عمل کنند، زیرا والدین و فرزند صغیر با یکدیگر تضاد منافع دارند.
در چنین مواردی، وکیل ویژه توسط دادگاه خانواده تعیین می‌شود و وکیل ویژه از طرف صغیر، تقسیم ارث را برگزار می‌کند. نماینده ویژه فقط برای تقسیم املاک ضروری است و پس از تصویب کنفرانس تقسیم املاک، والدین می توانند اموال خردسال را مدیریت کنند.
نکات قابل توجه در تقسیم ارث
مسائل مرتبط با تقسیم ارث یکی از پیچیده ترین موضوعاتی است که بین خانواده ها وجود دارد و برای دسته بندی آن نیاز است که حتما یک وکیل مجرب و خبره پیگیری کارها را به عهده بگیرد. دانستن اینکه هنگام تنظیم وصیت نامه اسلامی از کجا باید شروع کرد می تواند مشکل باشد، زیرا این موضوع سرشار از قواعد و دستورالعمل است. جستجوی مشاوره، خدمات و پشتیبانی حرفه ای برای اطمینان از معتبر بودن اراده شما بسیار مهم است.
• احکام ارث
در اسلام، وارثان دارایی مسلمان متوفی، در شرع تعیین شده و بر هر مسلمانی جاری است. علاوه بر این، مسلمان مجاز نیست که دارایی خود را فقط به تعداد معدودی از وراثی که مشخص شده، تقسیم کند.
• وارث اولیه یا ثابت
قرآن به طور خاص کسانی را که در هر حال واجد شرایط ارث هستند، معرفی می کند. این وراث عبارتند از:
مادر، پدر، همسر، شوهر، دختر و پسر.
شناخت وارثان در تقسیم ارث
1- والدین (پدر و مادر)
مقداری که والدین (پدر و مادر) از فرزند متوفی خود به ارث می برند معمولاً هر کدام 1/6 است. با این حال، این می تواند در برخی موارد متفاوت باشد.
2- زن یا شوهر
در اسلام زن در صورت فوت شوهر مستحق یک چهارم اموال شوهرش است که فرزندی نداشته باشد. در موردی که فرزند داشته باشد، فقط یک هشتم حق او را دارد. اگر زن بگذرد، در صورت نداشتن فرزند، نصف دارایی زوجه متوفی و در صورت نداشتن یک ربع، نصف دارایی زوجه می‌رسد.
3- فرزندان (پسر و دختر)
طبق قوانین اسلامی، دختران معمولاً نیمی از سهم پسر را به ارث می برند. دلایل متعددی برای این امر وجود دارد. مهمتر از همه، قانون نشان دهنده حق ارث اوست.
4- پدربزرگ و مادربزرگ
در سنت اسلامی، جد پدری در غیاب پدر میت ارث می برد، ولی جد مادری نمی تواند
.
5- سایر وارثان اصلی شامل نوه ها، خواهر و برادر ناتنی می شود
از دیگر وراث اولیه می توان به نوه و خواهر و برادر ناتنی اشاره کرد که در صورتی که متوفی اقوام دسته اول و دوم نداشته باشد ارث می برند.
6- وراث ثانویه یا باقیمانده (الاصابات)
وراث ثانوی یا باقیمانده در صورتی ارث می برند که شش وارث اولیه وجود نداشته باشد. این شامل:
- عمه ها و عمه ها
- برادرزاده ها و خواهرزاده ها
- سایر اقوام دور
7- سایر وارثان و خویشاوندان دور (ذوالارحم)
ذوالارحام یا فامیل بزرگ فقط در صورت عدم وجود وارث اولیه یا ثانویه ممکن است ارث دریافت کنند. این شامل:
- وراث درجه یک
- وراث طبقه اول در غیر این صورت وارث قرآنی نامیده می شوند. اینها عبارتند از:
چهار مرد: شوهر، برادر مادری، پدر و جد پدری
نه زن: همسر، دختر، دختر پسر، مادر، مادربزرگ پدری، مادربزرگ مادری، خواهر کامل، خواهر مادری و خواهر پدری
• وراث طبقه دوم
در تقسیم ارث، اقارب باقیمانده در این دسته تنها در صورتی ارث می برند که وراث درجه یک وجود نداشته باشد. اقوام باقی مانده بیشتر به زیر مجموعه های زیر تقسیم می شوند:
پسر(ها)
پدر پدربزرگ مرحوم
فرزندان پدر شامل برادران کامل، برادران فامیلی و نسب مذکر آنها
فرزند پدربزرگ
• وراث طبقه سوم
ثروتی که بین وراث طبقه سوم توزیع می شود اتفاق نادری است، زیرا هیچ یک از وراث طبقه اول یا دوم زنده نخواهند بود تا وراث طبقه سوم واجد شرایط باشند. اینها بستگان دور محسوب می شوند و شامل موارد زیر می شوند:
نوادگان از دختران
نوادگان پدربزرگ و مادربزرگ از طریق یک زن
اولاد از طریق والدین
نوادگان از طریق پدربزرگ و مادربزرگ
انکار تقسیم ارث و طبقات ارث
در تقسیم ارث توانایی انکار ارث فقط در شرایط بسیار خاص رخ می دهد، زیرا قوانین سخت و ثابتی در مورد افرادی که مستحق ارث هستند وجود دارد که باید توسط هر مسلمانی رعایت شود.
1- فردی که در قتل مجرم شناخته می‌شود، نمونه‌ای از مواردی است که ممکن است ارث از ورثه منتفی شود، اما برای هر مورد فردی باید به دنبال یک عالم باشید تا وضعیت شما را ارزیابی کند و حکم خاصی ارائه دهد.
2- تعهدات و وصیت ها
در حالی که قوانین مربوط به ارث قبلاً توسط شرع تعیین شده است، می توان مواردی را پشت سر گذاشت (که به آن وصیت نیز گفته می شود). در شرع، این اختیار وجود دارد که برخی از دارایی های خود را به صلاحدید خود، به مؤسسه خیریه و به هر کسی که می خواهید وصیت کنید. با این حال، شما فقط تا حداکثر 1/3 از کل دارایی خود مجاز به انجام این کار هستید و 2/3 باقی مانده از دارایی های شما بر اساس شرع تقسیم می شود.
3- تعهدات قبل از ارث
در تنظیم وصیت نامه اسلامی باید هزینه های زیر را رعایت کرد:
- اطمينان از پرداخت ديون مسلمان
- حصول اطمینان از ادای هر کفاره
- اطمینان از در نظر گرفتن هزینه های تشییع جنازه
انجام این کار، سعادت زندگی پس از مرگ و همچنین رفاه و امنیت عزیزان باقیمانده و جامعه مسلمانان را تضمین می کند. رسیدگی به این امور یک وظیفه دینی بوده که بر عهده هر مسلمانی در طول عمر اوست.
4- نذریه قبل از مرگ
در تقسیم ارث، نذریه، نذری است که یک مسلمان می تواند در زمان حیات خود ببندد تا قسمتی یا تمام دارایی خود را قبل از مرگ به طرف دیگری وقف کند. نمونه اش این است که شوهری برای خانه اش نذر می کند تا در زمان حیاتش به همسرش هدیه کند، به قصد اینکه فروخته نشود و بین ذینفعان قانونی تقسیم شود.
5- پرداخت زکات ارث
در تقسیم ارث وقتی کسی ارث خود را دریافت کرد، به طور بالقوه باید زکات آن را پرداخت کند و باید ارزش آن را در کنار هر مال زکاتی دیگری بررسی کرد.
فرآیند تقسیم ارث
فرآیند تقسیم ارث می تواند به صورت زیر باشد:
- توافق شده: وراث در مورد نحوه تقسیم دارایی به توافق می رسند. این قرارداد باید به امضای کلیه وراث کتبی و محضری برسد.
- درخواست قاضی: اگر توافق حاصل نشد، هر ورثه می تواند از دادگاه تقاضای مداخله کند.
- بخش با حکم دادگاه: قاضی طرح تقسیم را پیشنهاد خواهد کرد (ماده 785 قانون آیین دادرسی مدنی). اگر همه موافق باشند، تقسیم اجرا می شود.
در صورت وجود اختلاف نظر در مورد طرح، قاضی این استدلال ها را مدیریت کرده و تصمیم نهایی را صادر می کند.
سناریوهای تقسیم ارث
1- تقسیم فیزیکی: اگر بتوان دارایی ها را به صورت فیزیکی تقسیم کرد (مثلاً قطعه زمین)، تصمیم قاضی اجرا می شود.
2- فروش و توزیع: در صورت عدم امکان تقسیم فیزیکی (مثلاً خانه مجردی)، ملک به مزایده گذاشته می شود (ماده 720 قانون مدنی). سپس عواید بر اساس سهم الارث قانونی بین وراث توزیع می شود.
نحوه تقسیم ارث پس از فوت پدر چگونه است؟ سهم وراث چقدر است؟
تقسیم ارث پس از فوت پدر بر اساس سهم هر یک از ورثه و استحقاق او که شرع برای او تعیین کرده است تقسیم می شود. سهام آنها به شرح زیر است:
1- سهم الارث مادر مشروط به سه شرط است:
اول: مادر یک سوم ارث می برد
- اگر میت اولاد و وارث نداشته باشد یعنی میت فرزندی نداشته باشد اعم از زن یا مرد.
- هیچ برادر و خواهر مرده ای وجود ندارد.
دوم: یک ششم ارث می برد
- اگر میت اولاد ارثی داشته باشد یعنی میت اولاد ذکور و اناث داشته باشد.
- اگر متوفی خواهر و برادر داشت.
ثالثاً: مادر ثلث باقی مانده را در امر سن ارث می برد که روشن کردیم.
2- سهم الارث پدر سه شرط دارد:
اول: پدر یک ششم ارث می برد
- اگر متوفی اولاد ارثی داشته باشد، پدر به طور پیش فرض یک ششم ارث می برد.
ثانیاً: پدر دارای نسب نامعین است، یعنی از طریق جبر ارث می برد.
- اگر کسى بمیرد و زن و پدرى از خود به جا بگذارد، پدر در اینجا به واسطه قرابت، بقیه را به ارث مى برد و این در صورت نبودن اولاد ارثى از میت است.
ثالثاً: پدر هم با تحمیل ارث می برد.
- این در صورتی است که متوفی اولاد مؤنث داشته باشد نه وارث ذکور پس دختر نصف را می گیرد و پدر یک ششم را به طور پیش فرض و مابقی را ارث می برد.
در صورت فوت پدر چه زمانی ارث تقسیم می شود؟
ترجیحاً پس از فوت متوفی و پایان دفن وی نسبت به تقسیم ارث اقدام شود تا به هر فردی حق خود داده شود، اما لازم است از احقاق حقوق و وظایف در قبال متوفی اطمینان حاصل شود.
- حقوقی که باید قبل از شروع تقسیم ارث انجام شود
1- تقسیم ارث باید بعد از وقوع فوت شروع شود و شاهد آن این است که تمام هزینه های مربوط به تهیه میت ابتدا باید از ترکه گرفته شود.
2- همچنين لازم است قبل از تقسيم تركه، ديون ميت در صورت وجود، علاوه بر كليه حقوق مربوط به ميت از قبيل زكات، صدقه و غيره پرداخت شود.
سخن پایانی
در مجموع تقسیم ارث قوانین مشخصی دارد که باید رعایت گردد. وارثان بر اساس اصول و احکام گفته شده در شرع می توانند سهم الارث دریافت کنند.