خود اظهاری مالیاتی چیست و چگونه انجام می شود؟

خوداظهاری یکی از مهمترین روش های وصول مالیات عملکرد در نظام مالیاتی مدرن است. این روش مالیاتی از سال 1381 برای جمع آوری اطلاعات مورد استفاده قرار گرفت، اما در سال های اخیر (پس از اصلاح قانون مالیات در سال 1394) و با لغو روش مالیات علی‌الراس، به عنوان روش اصلی وصول مالیات مورد تاکید قرار گرفته است.

با توجه به اهمیت خود اظهاری مالیاتی و اینکه هنوز برخی افراد با این روش مالیاتی استانی آشنایی کامل ندارند، بر آن شدیم تا شما را با خود اظهاری مالیاتی، نحوه درخواست و دریافت فرم خوداظهاری و موارد مهم دیگر آشنا کنیم. در ادامه همراه ما باشید.

توجه: خوداظهاری برای مشکلات مختلفی استفاده می شود. اما هدف ما در این مقاله معرفی خود اظهاری مالیاتی است که از سال 1394 به عنوان اصلی ترین روش جمع آوری اطلاعات برای محاسبه مالیات در نرم افزار سامانه مودیان استفاده می شود.

خوداظهاری مالیاتی چیست؟

خود اظهاری مالیاتی روشی است که در آن مودیان به صورت داوطلبانه و بدون اختیار مأموران مالیاتی مالیات خوداظهاری را محاسبه و پرداخت می کنند. این روش که با هدف شفاف سازی وضعیت عملیات شرکت و افزایش مشارکت مودیان در پرداخت مالیات مورد استفاده قرار گرفت، موثرترین روش وصول مالیات است.زیرا بار رسیدگی، کشف، محاسبه و اخذ مالیات را از دوش سازمان مالیاتی برداشته و بر دوش مودیان می گذارد. در غیر این صورت، تشخیص، شناسایی موفقیت و اخذ مالیات از کلیه مؤدیان مستلزم نیروی انسانی و صرف وقت و هزینه های مادی فراوان است که این امر عامل کندی اجرا، بی توجهی به سایر تعهدات و ناکارآمدی نظام مالیاتی است.

انواع اظهارنامه مالیاتی

• اظهارنامه اشخاص حقوقی (شرکت های بازرگانی)
• درخواست های اشخاص حقیقی (تجاری)
• اظهارنامه مالیات بر ارث
• درخواست مالیات بر املاک و مستغلات
• بیانیه تجارت خودرو
• اطلاعیه انحلال شرکت
• ثبت نام مالیات بر ارزش افزوده

زمان خوداظهاری اشخاص حقیقی و حقوقی

اشخاص حقیقی مکلف به خوداظهاری مالیاتی باید حداکثر ظرف مدت 3 ماه پس از پایان سال تجاری یعنی تا 31 خرداد اظهارنامه مالیاتی را به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند. اشخاص حقوقی بیش از اشخاص حقیقی فرصت دارند و باید حداکثر تا 4 ماه پس از سال کاری یعنی تا 31 تیرماه سال بعد فرم خوداظهاری مالیاتی را به سازمان مالیاتی مادر ارسال کنند.
تسلیم الکترونیکی اظهارنامه، تسلیم قانونی آن محسوب می شود و نیازی به ارائه نسخه چاپی آن به اداره امور مالیاتی کشور نمی باشد.سال مالیاتی شرکت ها بر اساس اساسنامه تعیین می شود، اما لازم به ذکر است اشخاص حقوقی که سال کاری آنها تا پایان اسفندماه به پایان می رسد باید اظهارنامه مالیاتی خود را تا پایان شهریور ماه ارائه کنند. لازم به ذکر است در صورتی که مودیان نسبت به ثبت نام قانونی خود در مهلت مقرر خود اظهاری اقدامات لازم را انجام ندهند، جریمه های بالایی در انتظار آنان خواهد بود.

روش خوداظهاری مالیاتی

به این ترتیب مودی با تکمیل جداول فرم خوداظهاری کلیه اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه های خود را طی یک سال کاری در قالب صورت عملکرد مالیاتی به همراه دفاتر قانونی و صورت های مالی پایه برای سازمان مالیاتی ارسال و مالیات را پرداخت کرد.

مشاوره

خوداظهاری به معنای عدم نظارت بر اظهارات مودی نیست. در عوض سازمان مالیاتی برخی از اظهارنامه های ارسالی را برای رسیدگی انتخاب می کند. به این ترتیب، داده‌های مؤدی بر اساس پایگاه‌های اطلاعاتی سایر مؤسسات (اعم از بانک‌ها، ادارات ثبت، شهرداری‌ها و سایر سامانه‌های مرتبط با نظام مالیاتی) پردازش می‌شود که به آن امکان ردیابی و نظارت بر داده‌های نادرست مؤدیان را می‌دهد.در این میان رسیدگی به گزارش مودیان بزرگ مالیاتی یا مودیان پرخطری که قبلاً قانون را زیر پا گذاشته اند از اولویت بیشتری برخوردار است.

فرم خوداظهاری چیست؟

خوداظهاری مالیاتی با پرکردن اطلاعات مربوط به فعالیت های اقتصادی مودی در فرم های مربوطه ارائه شده توسط سازمان مالیاتی تحت عنوان « اظهارنامه مالیاتی » انجام می شود. اظهارنامه مالیاتی بسته به شخصیت فرد (حقیقی یا حقوقی) و همچنین نوع فعالیتی که فرد قصد گزارش آن را دارد در انواع مختلفی تعریف می شود.

مودی فرم های مالیاتی خوداظهاری را طی سال های 1381 تا 1391 به صورت کتبی تکمیل و طی مدت زمانی به صورت فیزیکی به ادارات مالیاتی تحویل داد. اما از سال 1391 و همزمان با ورود اینترنت به فضای کسب و کارها، تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی (فرم خوداظهاری مالیاتی) به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه الکترونیکی مشاغل مالیاتی انجام می شود.

نحوه گزارش فرم خوداظهاری مالیاتی

نحوه ثبت الکترونیکی فرم خوداظهاری مالیاتی ( اظهارنامه مالیاتی ) به شرح زیر است:
•    ورود به سامانه سازمان مالیاتی به آدرس https://tax.gov.ir
• ثبت نام الکترونیکی در نظام مالیاتی و اخذ نام کاربری و رمز عبور
وارد بخش «اظهارنامه الکترونیکی» شوید.

• انتخاب یکی از شش فرم موجود با توجه به شخصیت و فعالیت مؤدی (درخواست اشخاص حقیقی، درخواست اشخاص حقوقی، اعمال اجاره املاک، اعمال مالیات بر درآمد حاصل از فعالیت خودرو، اعمال ارزش افزوده و اظهارنامه ارث)

• تکمیل جداول بر اساس داده های مستند و واقعی
• مدارک لازم را ارائه دهید

صدور صورتحساب مالیاتی الکترونیکی و پرداخت اینترنتی

در صورتی که قبل از ارسال فرم خوداظهاری زمان کوتاهی برای انجام کلیه مراحل ثبت نام دارید، لطفاً پس از تکمیل مرحله پیش ثبت نام و دریافت نام کاربری و رمز عبور، فرم مربوط به خوداظهاری را تکمیل و ارسال نمایید. سپس بقیه مراحل ثبت نام را انجام دهید.

نکته

در پر کردن اطلاعات خود در سامانه ثبت نام دقت کنید. زیرا تغییر یا ویرایش برخی از داده های ثبت شده بسیار دشوار است.

افراد مشمول به ارائه فرم خوداظهاری مالیاتی

طبق قانون کلیه افرادی که از طریق فعالیت اقتصادی در ایران درآمدزایی می کنند باید فرم اظهارنامه مالیاتی ( اظهارنامه مالیاتی ) را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند. این افراد عبارتند از:
🔸 کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مقیم ایران که دارای فعالیت اقتصادی فعال و درآمدزا هستند.
🔸 کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مقیم ایران که در خارج از ایران فعالیت اقتصادی فعال دارند.
🔸 کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی دارای تابعیت ایرانی که مقیم خارج از ایران بوده ولی در ایران فعالیت اقتصادی فعال دارند.
🔸 اشخاص حقیقی و حقوقی با تابعیت غیر ایرانی که در ایران کسب درآمد می کنند.

تبصره: طبق قانون مالیاتهای مستقیم موارد زیر از تسلیم اظهارنامه معاف هستند:

• فعالان اقتصادی مشمول ماده ۸۱ قانون مدنی
• عشایر
• مشمولین کسر مالیات بر درآمد حقوق
• شهرداری ها و سازمان های وابسته به آنها در تمامی استان ها
• کلیه سازمان ها و نهادهای مرتبط با دولت (که از بودجه عمومی دولت استفاده می کنند)
• تمامی وزارتخانه ها
• تعاونی ها و دانشجویان دانشجویی

آخرین مهلت خود اظهاری مالیاتی

مهلت ارائه خود اظهارنامه مالیاتی بسته به نوع فعالیت و نوع شخص (حقوقی یا حقوقی) متفاوت است.در جدول زیر با مهلت های ارسال انواع فرم های خوداظهاری مالیاتی ( اظهارنامه مالیاتی ) آشنا می شوید:

نوع اظهارنامه    مهلت ارسال    ماده قانونی مالیات مستقیم
مالیات بر ارث    یک سال از تاریخ فوت متوفی    26
حبس و نذر و وقف    سه ماه از تاریخ وقوع فوت یا عقد موصی    38 و 39
منافع حاصل از املاک    31 تیر ماه سال بعد    80
نقل و انتقالات املاک    ظرف 1 ماه از انجام معامله    80
حقوق بگیران از اشخاص مقیم خارج    31 تیر سال بعد    88
عملکرد اشخاص حقیقی    31 خرداد سال بعد    97 و 100
اشخاص حقوقی    چهار ماه پس از پایان سال مالی (معمولا 31 تیر سال بعد)    110
اظهارنامه عدم فعالیت    چهار ماه پس از پایان سال مالی (معمولا 31 تیر سال بعد)    110
شخص حقوقی در حال انحلال    قبل از تشکیل مجمع عمومی (سایر ارکان صلاحیت دار)    114
شخص حقوقی منحل شده    6 ماه از تاریخ ثبت انحلال در اداه ثبت شرکتها    116
درآمد انتقال منافع اموال    31 اردیبهشت سال بعد    123
درآمد اتفاقی    پایان ماه بعد از تحصیل درآمد یا تعلق منافع    126
اظهارنامه اصلاحی    یک ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه اصلی    226
دریافت کنندگان سکه    31 خرداد سال بعد    
مالیات بر ارزش افزوده    15 روز از تاریخ انقضای هر دوره    
معاملات فصلی    45 روز از تاریخ انقضای هر دوره

آخرین مهلت تسلیم انواع اظهارنامه مالیاتی (خوداظهاری مالیاتی)

اشخاص حقوقی تا 31 خرداد ماه سال بعد و اشخاص حقیقی تا 31 تیرماه سال بعد فرصت دارند.

جرایم عدم ارائه خوداظهاری

در صورتی که مؤدی فرم خوداظهاری مالیاتی را در مهلت مقرر ارائه ننماید، مشمول جریمه عدم تسلیم اظهارنامه می شود.برخی از این مجازات ها عبارتند از:
• محرومیت کلیه معافیت ها
• جریمه عدم ارائه گزارش به میزان 30% مالیات بدهی می باشد. این مجازات غیرقابل بخشش است
• جریمه تاخیر در پرداخت مالیات به میزان 2.5% مالیات بدهی به ازای هر ماه تاخیر از سررسید پرداخت.
موارد ذکر شده در بالا تنها بخشی از مجازات متخلفان است. با این حال، عدم گزارش و پرداخت مالیات پیامدهایی مانند ممنوعیت خروج و یا حتی مصادره اموال را به دنبال دارد.

پاداش خوداظهاری مالیات به موقع

قانونگذار به منظور تشویق مودیان به خوداظهاری و همچنین شفاف سازی فضای اقتصادی کشور، برای افرادی که فرم خوداظهاری مالیاتی را در موعد مقرر تکمیل و ارسال کنند، پاداش در نظر گرفته است. به این ترتیب که طبق ماده 189 قانون مدنی اسلامی، در صورتی که مؤدی در مهلت مقرر اظهارنامه ( اظهارنامه مالیاتی) خود را تسلیم و مالیات متعلق را برای 3 سال متوالی پرداخت کند، 5 اصل مالیات آن سه سال را به عنوان جایزه دریافت خواهد کرد.

نکات مهم در مورد خوداظهاری مودی

بررسی کتب و اسناد مورد استناد مودی

بر اساس ماده ۲۲۹ قانون مالیاتی، کارشناسان و بازرسان مالیاتی مجازند در صورت لزوم دفاتر و اسناد مودیان را بررسی کنند.همچنین در صورت امتناع مودی از ارائه مدارک، در آینده نمی تواند از آنها به نفع خود استفاده کند.
تبصره: در صورتی که اسناد و مدارک مربوط به تحصیل درآمد مودی در اختیار شخص ثالثی باشد، همان شخص موظف است آنها را به اداره امور مالیاتی تحویل دهد که به شکایت از وی اقدام می کند. (ماده 230 ق.م.)

دریافت اطلاعات از طریق شرکت ها و موسسات دولتی

سازمان امور مالیاتی می تواند اطلاعات مورد نیاز در مورد مودی را به صورت کتبی از کلیه شرکت ها و ارگان های عمومی و دولتی درخواست کند. آنها همچنین موظفند کلیه داده های لازم برای معاملات را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهند.

محاسبه مالیات بر فروش برای کارآفرینان

تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم: مالیات صاحبان مشاغل و مشاغل بدون تسلیم اظهارنامه مقطوع محاسبه می‌شود و قبل از این ضابطه، تعیین مالیات بر اساس موفقیت شغلی بوده است. پیش از آن صنعتگران در سال های گذشته هر مقدار مالیات می دادند، در سال جدید 8 تا 12 برابر مالیات افزایش می‌یافت، اما امسال اتفاق دیگری افتاد و معیار مالیات بر فروش است. رئیس مرکز برنامه ریزی و تحقیقات مالیاتی کشور، ملاک تعیین مالیات امسال را فروش و داده های ثبت شده در دستگاه های کارتخوان عنوان کرد و گفت: البته بنگاه های اقتصادی از دستگاه های کارتخوان برای فروش کالا و خدمات استفاده می کنند. اما ممکن است عده ای مدعی رسیدگی به امور مالی دیگر باشند اما باید در نظر داشته باشند که اگر سازمان مالیاتی مواردی مانند حواله وجه، ساتنا، پایا و کارت به کارت را در نظر گرفته باشد، درست است. اساسا قرار دادن کارتخوان و پوز این بهانه کنار گذاشته می شود.

مبلغ فروش گزارش شده صاحب کسب و کار باید در ضریب فعالیت و سود حاصل ضرب شود و با این ضریب کارایی، سود مشمول مالیات محاسبه شود. وقتی به سود رسیدند دوباره آن معیار فعال و نسبت سود تعریف شد و چون این نسبت سود بالا بود سازمان این عدد را به نصف کاهش داد.

میزان گردش بانکی افراد حقیقی بدون کار

شخص حقیقی بیکار: به شخصی اطلاق می شود که شاغل نبوده و وضعیت اشتغال وی به عنوان مستمری بگیر، بازنشسته، بیکار (دانشجو، خانه دار و کلیه اشخاص اعم از مستمری بگیر و بازنشسته) قید نشده باشد. (به عبارت دیگر هیچ سابقه مالیاتی برای گردش حساب خود ندارد).حداکثر سقف گردش بدهکار و بستانکار (برداشت و سپرده) کلیه حسابهای بانکی یک شخص حقیقی بیکار در طول سال (از ابتدا تا پایان هر سال) به شرح زیر است:

• 20 میلیارد ریال بازنشستگی
• مستمری 10 میلیارد ریالی
• 5 میلیارد ریال از بیکاران

درآمد حاصل از اجاره املاک و سود سپرده های بانکی، انتقال حساب بین بانکی شخص در محاسبه سقف تعیین شده لحاظ نمی شود.موسسه بانکی حداکثر 48 ساعت پس از شروع هر تراکنش، سطح گردش حساب هر فرد را محاسبه می کند. در صورتی که قبل از پایان دوره یکساله، گردش حساب بیش از مبلغ موجود در حساب باشد،فرد به بانک دعوت می شود تا ظرف مدت یک ماه از طریق پیامک یا سایر روش ها توضیحات لازم را به بانک بدهد.

اگر بانک دلایل را نپذیرد، تراکنش‌های مشکوک را به وزارت دارایی گزارش می‌کند و در صورت ارائه مدارکی مبنی بر شاغل بودن فرد بیکار، بانک سقف گردش حساب او را افزایش می‌دهد.

مالیات بر شرکت های تازه تاسیس

متأسفانه برخی معتقدند شرکت های تازه تاسیس از پرداخت مالیات عملکرد معاف هستند و این مالیات متعلق به شرکت هایی است که چندین سال فعالیت دارند و در مرحله سود هستند، اما این اطلاعات صحیح نیست و شرکت های تازه تاسیس موظف به انجام آن از جمله کلیه تعهدات قانونی اعم از ثبت اسناد، حسابداری، تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند.اکنون که شرکت درآمد یا زیان دارد، مأموران مالیاتی منطقه مربوطه تعیین می کنند که آیا آنها مشمول پرداخت مالیات هستند یا خیر.

اخرین کلام

خوداظهاری مالیاتی روش اصلی جمع آوری اطلاعات مالی و عملکردی مودیان به منظور اخذ مالیات از آنها می باشد.در این روش مودیان کلیه اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه های خود را به سازمان مالیاتی گزارش و مالیات گزارش شده را پرداخت می کنند. همانطور که مشاهده می کنید در این روش کلیه تعهدات مالیاتی توسط مودی انجام می شود. بنابراین شناخت روش های ارائه اطلاعات به سازمان مالیاتی برای برخورداری از مالیات عادلانه بسیار حائز اهمیت است. آموزش حرفه ای مالیاتی بهترین ابزار برای اجرای دقیق تعهدات مالیاتی و پرداخت عادلانه مالیات است.