مالیات در ایران به دو گروه اصلی دسته بندی می گردد. زیر مجموعه های این دو گروه از انواع مالیات بسیار زیاد است به گونه ای که هر یک از آن ها تعریفی جداگانه دارد. مالیات های مستقیم و مالیات های غیر مستقیم این دو گروه مالیاتی هستند. مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم دو نوع اصلی مالیات هستند که دولت‌ها از آنها برای تامین درآمد استفاده می‌کنند. مالیات مستقیم، بلافاصله از درآمد یا دارایی‌های فرد یا سازمان کسر می گردد. مالیات مستقیم تعبیری است که برای انواع مالیات‌ها است که بلافاصله از درآمد یا دارایی‌های فرد یا سازمان کسر خواهد شد. ماموران مالیاتی این مالیات را اخذ می کنند که شامل درآمد از کار، کسب و کار، سرمایه گذاری و دارایی می باشد. مالیات مستقیم در ایران توسط قانون مالیات های مستقیم مصوب سال 1345 تنظیم شده و تا کنون چندین بار اصلاح گردیده، اما اصول اساسی آن در طول سال ها ثابت مانده است.
به طور مقابل، مالیات غیر مستقیم بر خدمات و کالاها کسر می‌شود که مردم مصرف می‌کنند. مثلا مالیات ارزش افزوده یک نوع مالیات غیر مستقیم است. در این نوع مالیات، فرد یا سازمانی که مالیات را پرداخت می‌کند (مالیات‌دهنده)، لزوما همان فرد یا سازمانی نیست که بار مالیاتی را تحمل می‌کند. بدیهی است که این تفاوت می‌تواند تاثیرات مختلف اجتماعی و اقتصادی داشته باشد
مالیات بر درآمد
یکی از رایج‌ترین مالیات های مستقیم مالیات بر درآمد است که از درآمد اشخاص کسر شده که خود به پنج بخش تقسیم می شود:
مالیات بر درآمد املاک : این نوع مالیات درآمد به دست آمده از املاک و مستغلات است و ممکن است شامل درآمدهایی مانند اجاره ملک یا درآمد حاصل از فروش املاک باشد.
مالیات بر درآمد حقوق : این نوع مالیات مربوط به درآمدی است که افراد از حقوق و دستمزد خود دریافت می‌کنند. معمولا از درآمد حاصل از کار در سازمان ها و شرکت ها، حقوق و دستمزد کارمندان کسر می گردد.
مالیات بر درآمد مشاغل : این نوع مالیات مربوط به درآمدی است که از فعالیت‌های تجاری و مشاغل به دست می آید. افرادی که کسب و کارهای خود را اداره می‌کنند، باید بر اساس درآمدهای حاصل از فعالیت تجاری خود مالیات پرداخت کنند.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی : این نوع مالیات مربوط به درآمدی است که توسط شرکت‌ها و سازمان‌ها کسب می‌شود. شرکت‌ها و سازمان‌ها بر اساس درآمدهای خود مالیات بر درآمد پرداخت می‌کنند.
مالیات بر درآمد اتفاقی : این نوع مالیات مربوط به درآمدهای غیرمعمول است که از منابعی ناشی می‌شود که در شرایط عادی برای افراد وجود ندارد. به عنوان مثال درآمدهایی که از فروش دارایی‌ها مانند سهام، طلا، اموال یا از فروش میراث دریافت می‌شود.
مالیات بر دارایی
دسته دوم از مالیات های مستقیم شامل مالیات دارایی است. مالیات بر دارایی با عنوان مالیات بر ثروت نیز معرفی می گردد که این نیز خود شامل 5 دسته است. این 5 دسته عبارت‌اند از:
- مالیات بر ارث: این نوع مالیات مربوط به اموال و دارایی‌هایی بوده که به وراثت به افراد انتقال می یابد.
- مالیات بر تمبر: این نوع مالیات به عنوان یک مالیات محلی در برخی کشورها اعمال می شود. اغلب جهت معاملاتی همچون خرید و فروش املاک، اسناد رسمی، قراردادها و معاملات مالی، مالیات بر تمبر دریافت می گردد.
- مالیات بر اراضی بایر: این نوع مالیات بر خاک و زمین‌ها دریافت می گردد. به این صورت که مالکان زمین‌ها، باغ‌ها، مزارع و سایر اراضی ممکن است مالیات بر اراضی بایر را پرداخت کنند.
- مالیات سالانه املاک: این نوع مالیات بر املاک و مستغلات اعمال می گردد. اغلب مالکان خانه‌ها، آپارتمان‌ها، دفاتر تجاری و سایر املاک ممکن است مالیات سالانه املاک را پرداخت کنند.
- مالیات مستغلات مسکونی خالی از سکنه: این نوع مالیات در برخی کشورها بر مستغلات مسکونی خالی از سکنه اعمال می‌شود. هدف از این مالیات، تشویق به استفاده بهینه از مسکن و جلوگیری از خالی ماندن بیش از اندازه مسکن‌ها است.
نکات مهم در مورد قانون مالیات های مستقیم
همانطور که دریافتید مالیات های مستقیم مجموعه‌ای از قوانین و مقررات است که تعیین می کنند چه کسی باید چقدر مالیات بپردازد و چگونه این مالیات‌ها باید جمع‌آوری و مدیریت گردد. قانون مالیات مستقیم در هر کشور ممکن است متفاوت باشد و بستگی به سیاست‌های فیسکال دولت، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و ارزش‌های سیاسی جامعه دارد. مالیات های جمع آوری شده توسط دولت در جهت تأمین مالی خدمات عمومی همچون آموزش، بهداشت و درمان و زیرساخت کاربرد دارد. برخی از نکات مهم در رابطه با قانون مالیات های مستقیم در ایران عبارتند از:
- همه شهروندان و مشاغل ایرانی مشمول مالیات می باشند.
- نرخ مالیات بر درآمد در ایران تصاعدی است.اینگونه که افرادی که درآمد بالاتراز نرخ مالیات بالاتری را پرداخت می کنند.
- انواع مختلفی از جمله مالیات بر درآمد، مالیات بر دارایی، مالیات بر فروش و مالیات بر واردات از مالیات کشورمان به شمار می رود.
- دولت ایران برنامه های مختلفی مانند مالیات بر درآمد صفر و معافیت از مالیات برای کمک به افراد کم درآمد، ارائه می دهد.
قانون مالیات های مستقیم چگونه تدوین می‌شود؟
دوران مشروطه اولین دوره مربوط به تلاش جدی در زمینه تدوین قانون‌های مالیاتی در قانون اساسی است. در سال 1345 اولین قوانین جدی در این زمینه تصویب شد و تا به امروز شامل تحولات و تغییرات زیادی داشته است. هرچند وقت یک‌بار قانون مالیات مستقیم نیز موردبررسی و اصلاح قرار می‌گیرند. تدوین قوانین مالیاتی از جهات مختلف اهمیت دارد. از طرفی قوانین مالیاتی چهارچوبی امن برای مهیا شدن منابع مالی کشور هستند و از طرف دیگر به سازمان‌دهی امور اقتصادی منجر می‌شوند. بنابراین در مجموع هدف نهایی قانون مالیات های مستقیم رشد اقتصادی کشور است. البته نباید اهداف دیگر قانون مالیات های مستقیم همچون مساوات در توزیع ثروت بین اقشار جامعه و عدالت اجتماعی را نادیده بگیریم.
نکات مهم در مورد قانون مالیات های مستقیم
- طبق ماده 145 قانون مالیات های مستقیم، مالیاتی به اوراق مشارکت و سود سپرده‌های بانکی تعلق نمی‌گیرد.
- همچنین طبق قانون مالیات های مستقیم مالیاتی به بهره توزیعی سهام در سطح افراد حقیقی نیز تعلق نمی‌گیرد.
- مالیاتی که به درآمد افراد حقیقی تعلق می‌گیرد به‌صورت پایه‌های جدا گرفته می‌شود.
- نرخ مالیات در ایران نسبت به دیگر کشورهای جهان پایین‌تر است.
- ماده 85 قانون مالیات های مستقیم می‌گوید نرخ مالیات وارده بر حقوق، به نسبت دیگر انواع مالیات بر درآمد کمتر است.
- طبق نظر بسیاری از منتقدین، در مالیات های مستقیم عدالت در نظر گرفته نمی‌شود.
اهمیت سایت مودیان مالیاتی
سازمان امور مالیاتی کشور برای سهولت و ایمنی در پرداخت مالیات توسط مودیان مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی اقدام به نرم افزار سامانه مودیان نموده است.افراد با مراجعه به سایت مودیان مالیاتی و کارپوشه مربوطه امکان تبادل اطلاعات میان خریداران، فروشندگان و سازمان امور مالیاتی را خواهند داشت. اهمیت سامانه مودیان برای سامان ها به صورت زیر است:
- اختصاص کارپوشه یا پنل کاربری به هر یک از مودیان مالیاتی
- تبادل اطلاعات موثر میان مودیان مالیاتی و سازمان امور مالیاتی کشور
- مرجع نهایی ثبت و صدور و استعلام صورتحساب‌های الکترونیکی
- امکان اتصال مودیان به این سامانه توسط هر وسیله‌ای که حافظه مالیاتی داشته باشد.
همه کسانی که در ایران درآمد دارند، حتی در صورت زندگی در خارج از کشور مشمول پرداخت مالیات بر درآمد خواهند بود. این شامل افرادی است که به کسب و کار اینترنتی مشغول می باشند. کسانی که در ایران دارایی و اموالی دارند نیز برای حفظ و نگهداری از اموالشان باید مالیات بپردازند. برای کسب اطلاعات بیشتر به وب سایت دایاوو مراجعه نمایید.