مالیات یکی از قوانین بسیار مهم در سیستم قانون اساسی هر کشور است که در سرتاسر دنیا رایج بوده و همه افراد ملزم به پرداخت آن به دولت هستند. یکی از انواع مالیات هایی که در ایران وجود دارد، مالیات بر ارث است. ممکن است این سوال برای شما به وجود بیاید که مالیات بر ارث چیست و چرا دولت آن را از شهروندان طلب می کند. به صورت کلی اموال به جا مانده از شخص فوت شده یا همان متوفی، بعد از فوت میان وراث یا خانواده وی تقسیم خواهد شد.
قبل از تقسیم اموال باید دیون او مانند بدهی ها، مهریه و یا مالیات از ماترک کسر گردد. یکی از دیونی که از ارث کسر می شود، مالیات بر ارث است که بر اساس میزان مال، نوع مال و همچنین طبقه وراث کسر و محاسبه خواهد شد. در این مقاله از وب سایت دایاوو قصد داریم تا به بررسی سوال پر تکرار شما یعنی مالیات بر ارث چیست؟ نحوه محاسبه آن چگونه است؟ بپردازیم و اطلاعاتی را در این خصوص در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. شما نیز می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
مالیات بر ارث چیست؟
اگر بخواهیم تعریفی جامع از مالیات بر ارث را خدمت شما عزیزان ارائه دهیم، باید اشاره نماییم که مالیات بر ارث نوعی از قانون مالیات مستقیم است که به دارایی افراد یعنی هم اموال منقول و غیر منقول تعلق می گیرد. بر اساس قوانین مالیات در ایران، افرادی که فوت می کنند و دارای وراث هستند، در صورت به ارث رسیدن دارایی های شخص متوفی به وراث وی، مبلغی به عنوان مالیات بر ارث از کل دارایی کسر می شود. در واقع بنا به عبارتی دیگر دارایی های شخص متوفی مشمول مالیات می باشد. به همین دلیل است که وراث قبل از تقسیم ماترک ابتدا باید مالیات بر ارث را پرداخت نمایند.
ممکن است این سوال برای شما عزیزان به وجود بیاید که وراث شخص فوق شده، تا چه زمانی می توانند این مالیات را به دولت پرداخت نمایند؟ برای پاسخ به این سوال باید اشاره داشت که وراث متوفی باید ظرف مدت 1 سال از تاریخ وقوع فوت متوفی، فهرستی از اموال و دارایی های او را ضمن تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه نمایند. حال می توان اشاره داشت که برای تشکیل پرونده مالیاتی، باید مدارک زیر تهیه گردد:
- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی و مطالبات شخص فوت شده
- رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مُثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است
- رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی (در صورتی که متوفی وصیت نامه داشته باشد)
- رونوشت یا تصویر گواهی فوت از مراجع مربوطه
نکته بسیار مهم و ضروری که باید بدانید، این است که وراث متوفی یا نماینده قانونی آن ها باید جهت کم شدن هزینه های کفن و دفن از دیون و بدهی های متوفی، ظرف یک سال از تاریخ فوت آن شخص، یک اظهار نامه ای تهیه فرمایند که در آن تمامی اقلام ماترک متوفی همراه با تعیین ارزش روز ؛ زمان فوت و همچنین مطالبات و بدهی ها، وجود داشته باشند و پس از آن به همراه مدارک ذکر شده در فوق، آن را به اداره مالیات تسلیم کنند.
محاسبه مالیات بر ارث:
همان گونه که در بخش های قبل اشاره کرده ایم، مالیات بر ارث یکی از انواع مالیات مستقیم و مالیات بر دارایی افراد به شمار می آید که به اموال زیر تعلق خواهد گرفت:
- اموال انباشت شده
- اموال پیدا شده
- اموال به ارث رسیده
دلیل از وضع این قانون در مالیات این است که دولت بتواند ثروت را تعدیل کند. نکته بسیار مهم این است که استفاده از این قانون در کشورهایی که مردم آن اختلاف طبقاتی فاحش و بسیار زیاد دارد، کاربرد خواهد داشت. مالیات بر ارث یا همان مالیات بر دارایی به طور کلی ممکن است در قالب استفاده از مواردی مانند دارایی، انتقالات دارایی و مالکیت دارایی دریافت گردد. اما محاسبه مالیات بر ارث توسط خود اداره مالیات انجام خواهد شد و پس از آنکه وراث متوفی، پرونده را در این اداره تشکیل دادند، اداره مالیات موارد ذکر شده در زیر را ارزیابی خواهد کرد و پس از آن به محاسبه مالیات بر ارث می پردازد.
1)ماده 17
اگر ارزش روز دارایی های متوفی کمتر از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن باشد، اموال و دارایی های شخص فوت شده مشمول مالیات ماده 17 نخواهد شد. لازم به ذکر است که تمامی مالیات های پرداختی ماده 17 با ارائه اسناد و مدارک مُثبته به پرداخت کننده باز خواهد گشت.
حال باید بیان شود که اگر ارزش روز دارایی های شخص متوفی، بیش از دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی و هزینه های کفن و دفن باشد، در این صورت موارد ذکر شده، از ارزش روز اموال و دارای شخص متوفی کسر می گردد و مازاد ماترک حسب مورد به مأخذ مقرر در ماده مزبور مشمول مالیات خواهد شد و اضافه مالیات های پرداختی موضوع ماده 17 با ارائه اسناد و مدارک مُثبته به پرداخت کننده باز خواهد گشت.
2)مشمول مالیات نبودن:
اگر دارایی های شخص فوت شده یا بخش از آن مشمول مالیات نباشد، آنگاه اداره مالیات باید گواهی لازم مبنی بر بلا مانع بودن ثبت یا انتقال؛ پرداخت یا تحویل اموال و دارایی غیر مشمول متوفی به وراث را حسب موارد مذکور در ماده 17 این قانون به عنوان مراجع ذیربط صادر کند. نکته بسیار مهمی که وجود دارد، این است که اگر بدهی شخص فوت شده مستند به مدارک و اسناد مُثبته قانونی باشد و همچنین اصالت آن مورد تأیید اداره امور مالیاتی صلاحیت دار قرار بگیرد، آنگاه قابل کسر از ماترک می باشد.
نحوه محاسبه مالیات بر ارث:
پس از آنکه اداره مالیات تمامی موارد مذکور در فوق را مورد محاسبه و بررسی قرار داد، مالیات هر طبقه از وراث، بر اساس تقسیم بندی وراث انجام خواهد شد. در کل در قانون مالیات با توجه به نوع دارایی، میزان مالیاتی که به هر طبقه می رسد، متفاوت خواهد بود. باید بیان شود که با توجه به قانون جدید مالیات بر ارث که از سال 1395 در کشور وضع شد، هر کدام از وراث نسبت متفاوتی با متوفی خواهند داشت و بر اساس همین نسبت طبقه بندی می شوند. در این طبقه بندی که در ماده 862 قانون مدنی به آن اشاره شده است، به شرح زیر می باشد:
- طبقه اول: پدر، مادر، شوهر، زن، اولاد و اولاد اولاد
- طبقه دوم: اجداد، خواهر و برادر و اولاد آن ها
- طبقه سوم: عمو، عمه، خاله، دایی و اولاد آن ها
بر اساس این طبقه بندی، میزان مالیات تعلق گرفته به ارث هر فرد، با توجه به اینکه در کدام طبقه وراث قرار دارد، متفاوت خواهد بود. اگر بخواهیم این تفاوت را در قالب مثال خدمت شما عزیزان ارائه دهیم، باید اشاره کنیم که:
- وراث طبقه اول می توانند پس از پرداخت 3 درصد مالیات، سپرده های مجاز بانکی متوفی را به خود انتقال دهند.
- وراث طبقه سوم، 12 درصد یعنی 4 برابر مالیات بر ارث وراث طبقه اول است.
موارد معاف از مالیات بر ارث:
در میان تمامی مواردی که به آن ها مالیات بر ارث تعلق می گیرد، یک سری دارایی ها و مواردی خاص وجود دارد که معاف از مالیات بر ارث خواهند بود. از دارایی ها به شرح زیر هستند:
- وجوه بازنشستگی، وظیفه و پس انداز خدمت، مزایای پایان خدمت همگی معاف از مالیات بر ارث هستند
- مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه های اجتماعی
- وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا کارفرما
- انواع بیمه های عمر و زندگی
- خسارت فوت و دیه
- اموالی که برای مؤسسات دولتی وقف گردد
- اثاث البیت محل سکونت متوفی
- هزینه های کفن و دفن
- بدهی های متوفی
نکات بسیار مهم در خصوص مالیات بر ارث:
- مالیات بر اثر تمامی املاک مسکونی بر اساس ارزش معاملاتی املاک مسکونی محاسبه خواهد شد.
- ارزش معاملاتی املاک مسکونی، یک دفترچه مخصوص است که به صورت سالیانه از طرف سازمان امور مالیاتی کشور منتشر می شود.
- در دفترچه ارزش معاملاتی املاک مسکونی، قیمت املاک مناطق مختلف تهران و شهرستان ها تعیین و مشخص گردیده است.
- نکته مهم این است که قیمت های مندرج در دفترچه ارزش معاملاتی به مراتب از قیمت واقعی املاک کمتر است.
- مالیات بر ارث املاک تجاری و اداری بر اساس ارزش روز یعنی ارزش واقعی خود ملک تجاری و اداری محاسبه می گردد.
- مالیات بر ارث باغ، املاک زراعی و اراضی بایر، مشابه املاک مسکونی بر اساس ارزش معاملاتی آن ها محاسبه می شود.
- نرخ مالیات بر ارت سایر وسایل نقلیه موتوری زمینی، هوایی و دریایی نیز دقیقاً مشابه خود خودرو خواهد بود.
- از سهم الارث هر یک از وراث طبقه اول، مبلغ 3 میلیون تومان از پرداخت مالیات معاف است.
- چنانچه سن وراث طبقه اول کمتر از 20 سال باشد یا این وراث از کار افتاده و معلول باشند، این مبلغ 5 میلیون تومان خواهد شد.
- میزان 80% ارزش سپرده های بانکی متوفی، مؤسسات مالی و اعتباری و اوراق مشارکت از پرداخت مالیات معاف است.
- میزان 50% ارزش سهام بورسی متوفی از مالیات معاف است.
- میزان 40% سهام غیر بورسی متوفی از مالیات معاف است
- میزان 40% ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی معاف از مالیات می باشد.
مالیات بر ارث ملک:
یکی از مهم ترین مواردی که باید در خصوص آن با شما صحبت کنیم، مالیات بر ارث ملک است که در بخش های قبل اشاره کوچکی به آن داشته ایم. در واقع مالیات بر ملک، برای افرادی است که می خواهند ملکی را انتقال دهند. در این صورت این افراد پیش از انجام معامله 5 درصد ارزش معاملاتی را به عنوان مالیات نقل و انتقال پرداخت نمایند. همان گونه که اشاره کرده ایم، ارزش معاملاتی املاک مختلف در شهرهای مختلف ایران نیز هر سال توسط سازمان امور مالیاتی اعلام خواهد شد. به عنوان مثال اگر ارزش خانه ای 300 میلیون تومان باشد، ارزش معاملاتی آن در حدود 25 میلیون تومان خواهد بود، در این حال انتقال دهنده ملک باید 5 میلیون تومان را بابت مالیات به دولت بپردازد.
به نکات و موارد ذکر شده در زیر توجه فرمایید:
- اگر ملک متعلق به متوفی باشد و وراث قصد فروش آن را داشته باشند باید ابتدا 7.5 درصد ارزش معاملاتی ملک را به عنوان مالیات بر ارث پرداخت کند و پس از آن 5 درصد ارزش معاملاتی را بابت انتقال پرداخت نمایند.
- اگر متوفی دارای بدهی باشد، در این حالت به دلیل آنکه بدهی از اموال متوفی پرداخت خواهد شد، وراث باید نهایتا ظرف یکسال از زمان فوت، اظهارنامه ای، از بدهی ها و دارایی های متوفی را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند تا پس از بررسی، به مقدار بدهی از ارزش دارایی متوفی کسر شده و مابقی آن مشمول مالیات شود.
- اگر وراث، در مهلت مقرر ( یکسال) از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیاتی را ارائه ندهند، نمی توانند هنگام پرداخت مالیات بر ارث بدهی را از ماترک کسر نمایند.
سخن پایانی:
در این مقاله سعی شد تا به سوال پر تکرار شما یعنی مالیات بر ارث چیست؟ نحوه محاسبه آن چگونه است؟ بپردازیم و اطلاعاتی را در این خصوص در اختیار شما قرار دهیم. شما عزیزان نیز می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به وب سایت ما مراجعه کرده و با کارشناسان و مشاور مالیاتی مجموعه ما مشورت نمایید.