در واقع زمان زیادی از به وجود امدن زیر شاخه مشاوره حسابداری صنعتی نمی گذرد. با پیشرفته تر شدن تکنولوژی و زیادتر شدن کارخانه ها و زیاد شدن عرضه و تقاضا، نیاز به وجود حسابداران بهای تمام شده به وجود آمد. این زیر شاخه حسابداری که برای محاسبه و تعیین بهای تمام شده کالا به وجود آمده است، یک علم بسیار کارامد جهت تعیین مسیر و برنامه ریزی های آینده مدیران یک سازمان است. همانطور که گفته شد، حسابداری صنعتی به تدریج پس از انقلاب صنعتی به وجود امده است و این رویداد در راستای نیاز به دانش هزینه تمام شده محصولات تولیدی بوده.
در این نوع حسابداریهدف اصلی دانستن قیمت تمام شده یک واحد از نظر تمام عوامل هزینه است. کم کم و همراه با تکامل روش های تولید در سال های بعد راه های پیشرفته ای استفاده شد که هزینه تولید را به درستی شناسایی کند. برای رسیدن به این اهداف حساب ها طبقه بندی، ثبت، تجزیه، تحلیل و تفسیر می‌شوند تا ارتباط هر هزینه با مراحل تولید و توزیع کالا و خدمات مشخص شود. در واقع حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده رشته ای از حسابداری مدیریت است که به تنظیم بودجه و تعیین هزینه های استاندارد و هزینه های واقعی عملیات و هزینه مراحل تولید و دوایر یا محصولات و تجزیه انحرافات و تعیین سودآوری یا مصرف وجوه اجتماعی مربوط میشود.
حسابداری صنعتی همان طور که از اسم آن هم مشخص است در ارتباط با صنعت و موسسات تولیدی کاربرد دارد. به همین دلیل این نوع از حسابداری بسیار مورد توجه مدیریت است.
در موسسات تولیدی یا کارخانه ها به علت نوع فعالیت و همچنین شکل فروش محصولات، نیاز مدیریت به اطلاعات بهای تمام شده تولیدات، بسیار دقیق و حساس است؛ زیرا در این نوع از موسسات به این دلیل که محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینه های تبدیل که همان دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینه های سربار است تولید می شود به همین علت باید توجه خاصی به اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده داشته باشیم.
به همین علت مدیریت در تلاش است تا با استفاده از روشهای مختلف و حسابهای کنترلی در هر زمان که نیاز باشد در کمترین فرصت اطلاعات مربوط به بهای تمام شده محصولات را در اختیار بگیرد. مسلما این مسئله از وظایف حسابداران است. حسابداران با استفاده از روشهای مختلف به این کار اقدام می کنند.
حسابداری صنعتی یکی از رشته های فن حسابداری به شمار می آید که در زمینه جمع آوری اطلاعات، محاسبه هزینه های محصولات و خدمات، تجزیه و تحلیل گزارش ها و بررسی راهکارهای روش های تقلیل بهای تمام شده تولیدات مطرح می شود. حسابداری صنعتی یکی از ابزارهای ضروری جهت محاسبه بهای تمام شده تولیدات و اعمال کنترل بر هزینه های مواد و دستمزد می باشد. مدیر یک شرکت با در نظر گرفتن گزارش دقیق از هزینه ها با استفاده از حسابداری صنعتی، در ادامه فعالیت ها و تصمیمات خود، از راهکارهای مناسب تری بهره می برد.
اجزاء حسابداری صنعتی
اجزاء و عوامل اصلی بهای تمام شدهدر حسابداری صنعتی، شامل سه جزء مواد اولیه، دستمزد و سربار که شامل سایر هزینه های تولید است، می باشد. مواد اولیه که می توان آن را رکن اصلی تولید کالا و محصول در نظر گرفت، به بخش های مواد مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می شوند. دستمزد که شامل حقوق و حق الزحمه کارگران می باشد، به دو دسته دستمزد مستقیم و دستمزد غیرمستقیم تقسیم بندی می شوند. سایر هزینه های تولید به هزینه هایی گفته می شود که در فرآیند تولید محصولی مشخص برآورد می شوند از جمله دستمزد غیر مستقیم، هزینه تعمیرات، هزینه استهلاک ماشین آلات، هزینه بیمه، مواد غیر مستقیم تولید و موارد مشابه دیگر.
بررسی هزینه ها در قیمت تمام شده
دررشته حسابداری صنعتی، بررسی هزینه ها به دو صورت هزینه های مربوط به ساخت و هزینه های مربوط به تجارت انجام می گیرد. آموزش حسابداری صنعتی در بخش هزینه های ساخت، مربوط به هزینه هایی است که در جهت تولید و ساخت محصول مشخصی به کار می رود. از جمله هزینه های ساخت می توان به هزینه های سربار، هزینه های مواد اولیه و هزینه های دستمزد کارگران اشاره نمود. همچنین در بخش هزینه های تجاری، آموزش حسابداری صنعتی در زمینه هزینه های فروش، توزیع و هزینه های اداری می باشد.
کاربرد حسابداری صنعتی چیست؟
با استفاده از علم حسابداری مدیران قیمت تولیدات را حساب می‌کنند و بهای مواد اولیه، دستمزد ها و دیگر هزینه ها را کنترل و بررسی می‌کنند؛ مثلا اگر مدیری قصد تغییر محصول خود را داشته باشد، باید اطلاعات دقیقی از هزینه ها و تولید محصول داشته باشد تا بتواند تصمیم درستی بگیرد.
وظایف حسابداری صنعتی چیست؟
به طور کلی خلاصه از مهمترین وظایف حسابداری صنعتی شامل موارد زیر است. به این معنی که تیم های حسابداری صنعتی موظف به انجام این امور هستند.
- همکاری در برنامه ریزی و اجرای برنامه‌ها و بودجه های سازمان
- جمع آوری، طبقه بندی و گزارش دهی از اطلاعاتی که به تصمیم گیری های مدیریتی در رابطه با راه حل‌ها یاری کننده است
- برنامه ریزی و اجرای قوانین و ساختارهایی که علاوه بر بهبود وضعیت کنترل باعث کاهش هزینه‌ها نیز بشود
- تعیین ارزش موجودی های بخش های مختلف با هدف هزینه یابی و تعیین قیمت و همچنین کنترل میزان موجودی
- تعیین هزینه های انجام شده و به نسبت آن میزان سود به دست آمده
مفاهیم اساسی حسابداری صنعتی
منظور از هزینه یابی و دایره هزینه یابی چیست؟
هزینه یابی یعنی همان تعیین بهای تمام شده کالای ساخته شده و موجودی کالای در جریان ساخت؛ و منظور از دایره هزینه یابی دایره ای است که مسئولیت نگهداری اسناد و مدارک مرتبط با حسابداری عملیات تولیدی و غیر تولیدی به علاوه وظیفه تجزیه و تحلیل هزینه های تولید، توزیع و فروش جهت ارائه و استفاده مدیریت را بر عهده دارد.
کالاهای ساخته شده
کالاهایی که با گذراندن مراحل تولید، به شکل کامل ساخته شده اند و در واقع فرایند تولید را به شکل کامل طی کرده اند.
کالای در جریان ساخت
کالای در جریان ساخت، در پروسه تولید است و هنوز به صورت کامل ساخته نشده است.
منظور از تولید چیست
مواد اولیه با عبور از یک سری فرایند تغییر شکل می‌دهند و به یک کالای کامل ساخته شده تبدیل می شوند. به این فرآیند که مواد اولیه با طی کردن آن تبدیل به کالای قابل فروش می‌شوند تولید گفته میشود.
مواد اولیه
برای ساخت محصولات به مواد اولیه ای نیاز است که در طبیعت وجود دارند و یا توسط کارخانه های دیگر تولید شده اند.
دستمزد
دستمزد عبارت است از حق الزحمه ای که برای تبدیل مواد به کارگران پرداخته میشود.
سربار
هزینه هایی که در کارخانه و برای تولید صرف می‌شوند اما به صورت غیر مستقیم (مثل دستمزد نگهبانان و یا تعمیرات دستگاه.)
هزینه های اولیه
بهای اولیه جمع هزینه هایی است که به طور مستقیم برای تولید محصول صرف می‌شوند (هزینه مواد اولیه و دستمزد.)
ضایعات
در طی پروسه تولید مواردی مانند شکستن، صدمه دیدن، آب رفتگی و سایر موارد مشابه روی می‌دهد که باعث ضایع شدن و از بین رفتن بخشی از کالای در جریان تولید می‌گردد. به بخش از بین رفته مواد اولیه یا کالا که از ابتدای تولید تا پایان ساخت از بین می‌رود ضایعات می‌گویند.
اجزاء و عوامل حسابداری صنعتی
اجزا و عوامل حسابداری صنعتی را به سه دسته تقسیم می‌کنند:
• مواد اولیه
• دستمزد
• سربار (سایر هزینه هایی که برای تولید صرف میشود مانند تعمیرات دستگاه ها، دستمزد نگهبانان، بیمه و...)
روش های حسابداری صنعتی
روش ها حسابداری صنعتی در زیر آمده است:
• هزینه یابی جذبی
• هزینه یابی مستقیم
• هزینه یابی براوردی یا تخمینی
• هزینه یابی سفارش کار
• هزینه یابی مراحل تولید یا مرحله ای
• هزینه یابی استاندارد
• هزینه یابی بر مبنای فعالیت
روش های هزینه یابی در حسابداری صنعتی
روش های هزینه یابی در حسابداری صنعتی جهت محاسبه بهای تمام شده محصول به کار برده میشود. سیستم های هزینه یابی شامل سیستم هزینه بهای سفارشات و سیستم هزینه یابی مرحله ای می‌باشد. روش های هزینه یابی که جهت اجرای سیستم های هزینه یابی مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل روش های هزینه یابی واقعی، هزینه یابی نرمال و هزینه یابی استاندارد می‌باشد.
طبقه بندی هزینه هادر حسابداری صنعتی به روش های زیر صورت می‌گیرد:
• طبقه بندی هزینه ها به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم
• طبقه بندی هزینه بر اساس عناصر تشکیل دهنده
• طبقه بندی هزینه ها بر اساس هزینه های دوره و محصول
• طبقه بندی هزینه ها بر اساس
مراکز هزینه در حسابداری صنعتی،
مرکز هزینه در حسابداری صنعتی به قسمت هایی از یک مجموعه گفته میشود که در آن هزینه می شود. این قسمت می توان هر بخشی از مجموعه باشد.
مراکز هزینه در سه واحد مختلف دسته بندی می‌شوند:
• واحد های تولیدی (بخش هایی که به طور مستقیم در ساخت محصول نقش دارند)
• واحد های خدماتی (قسمت های مربوط به خدمت رسانی که به طور مستقیم در تولید یا ارائه خدمات نقش ندارند)
• واحد های اداری (بخش های تشکیلاتی مجموعه)
اهمیت و اهداف حسابداری صنعتی
یکی از اصلی ترین اهداف حسابداری صنعتی تفکیک درآمد و هزینه و محاسبات سود و زیان ناشی از آن‌ها است و حسابداری صنعتی در جهت کاهش هزینه‌ها به تحلیل عناصر تشکیل دهنده یک محصول می پردازد و اطلاعات دقیقی از هزینه‌های هر مرحله از تولید یک محصول به طور مشخص تعیین می کند. بدین ترتیب در صورتی که کالایی هنوز در خط تولید قرار نگرفته باشد، آنالیز تحلیلی خط تولید، مقایسه روند فعالیت و تمامی محاسبات حسابداری آن در قسمت‌های مختلف قابل محاسبه است. در نهایت امکان گزارش گیری سود و زیان را به تفکیک هر محصول فراهم می‌سازد که بر استراتژی تولید، نحوه برنامه ریزی و سیاست گذاری سازمان تاثیرگذار است.
نرم افزار حسابداری در ذات خود علم و مهارتی برای نظم و ترتیب دادن به اعداد، ارقام و داده‌هایی است که در ورای خود مبیّن یک وجه نقد یا ارزش فیزیکی هستند. به عبارتی دیگر، ما به این دلیل از حسابداری استفاده می کنیم تا بدانیم چقدر دارایی یا سرمایه به اشکال گوناگون داریم، در یک دوره مشخص چقدر سود یا ضرر کرده ایم، به چه افرادی به چه میزان بدهکار بوده و یا از چه اشخاصی به چه نحوی طلبکاریم و ده‌ها کاربرد دیگری که در صورت فقدان اطلاعات مربوط به هریک، ممکن است متحمل پرداختی‌های سنگینی به طرق گوناگون شویم.
رشته حسابداری صنعتی
پیش نیاز های ورود به حسابداری صنعتی
فرد حسابدار صنعتی باید بسیاری از استانداردها و اصول پایه رشته حسابداری را که شامل دانش و تحصیل است بداند. در خصوص دانش به مواردی چون تحصیل در دانشگاه و سایر مراکز علمی، مطالعه کتاب در این رابطه و برخی منابع و مطالبی که می‌تواند دانش حسابدار را هر چه بیش تر مطابق با نیازهای جامعه افزایش دهد.
در مورد تجربه نیز، باید گفت شروع و نقطه آغاز تجربه حسابدار از کمترین و کوچکترین فعالیت او در زمینه حسابداری در زمان کاراموزی است که تجارب و فرهنگ های بسیار ارزشمندی در اختیار او قرار می‌دهد و همچنین می‌تواند با فعالیت در این زمینه هر روز به تجارب خود اضافه کند.
مزیت های رشته حسابداری صنعتی
حسابداری صنعتی با توجه به گسترش روز افزون صنایع مختلف اهمیت زیادی پیدا کرده است. در حقیقت صنایع مختلف نیاز به حسابدار حرفه ای برای رسیدگی به امور مختلف مانند امور مالی، امور مالیاتی و موارد دیگر دارند و این مسئله برای صنایع بسیار حیاتی است. حسابداری صنعتی در صنعت از اهمیت بالایی برخوردار است و مزایای مختلفی برای صاحبان شرکت ها دارد. حسابداری صنعتی در ارزیابی عملکرد مشاغل و همچنین به مدیریت و نظارت بر جریان پول هم کمک می‌کند. در پیشبینی بودجه و سرمایه گذاری اینده شرکت موثر است و از کلاهبرداری و سرقت هم جلوگیری می کند.
انواع گزارش ها در حسابداری صنعتی
موسسات تولیدی در پایان دوره مالی و پایان هر ماه گزارشاتی را تهیه می‌کنند که با توجه به قوانین و مقرران بر اساس موازین و اصول حسابداری محاسبه می‌شوند. این گزارشات جهت استفاده در برنامه ریزی های اینده و یا به منظور تجزیه و تحلیل عملکرد دوره مالی جاری تهیه میشود.
انواع گزارشات عبارتند از:
- گزارش مصرف مواد (مواد یکی از مهم ترین عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده محصول می‌باشد.)
• گزارش تولید مواد (ساده ترین فرم گزارش تولید از قسمت های بهای تمام شده مواد مصرفی و اطلاعات مربوط به حقوق و دستمزد کارکنان و سربار تشکیل شده است)
• صورت بهای تمام شده کالای فروش رفته
حسابداری صنعتی جامع (FCA)
موارد زیر اصول اساسی FCA را مشخص می‌کنند:
• حسابداری هزینه ها، نه فقط مخارج و پرداخت ها
• حسابداری هزینه های پنهان و ظاهری
• حسابداری هزینه های غیر مستقیم و سربار
• حسابداری هزینه های مخارج گذشته و اینده
• حسابداری هزینه ها بر طبق چرخه عمر محصول
تفاوت حسابداری صنعتی با حسابداری بهای تمام شده
حسابداری بهای تمام شده در واقع برای پاسخ دادن به این سوال است که: چه چیز را با چه قیمتی به دست آورده ایم؟ شناسایی و دسته بندی درست هزینه ها هدف اصلی حسابداری بهای تمام شده است و این در حالی است که حسابداری صنعتی، علاوه بر این مورد، هدف تعیین محل وقوع هزینه ها، تخصیص درست آن ها به انواع فعالیت های سازمان و در آخر تجزیه و تحلیل و نتایجی که در اثر این تجزیه و تحلیل به دست آمده را نیز دنبال می‌کند.
در واقع می‌توان گفت که حسابداری بهای تمام شده بخشی از حسابداری صنعتی است که به طور خاص روی تعیین و تشخیص هزینه ها متمرکز میشود.
تصمیم گیری در مورد موارد زیر، جزو موارد فعالیت حسابداری صنعتی است که تنها مورد اول به صورت مستقیم تحت نظارت حسابداران بهای تمام شده است:
• تعیین قیمت فروش محصولات
• قبول یا عدم قبول سفارش مشتریان
• تولید یا عدم تولید یک محصول خاص
• افزایش یا کاهش حجم محصولات تولیدی
• به وجود آوردن یک خط تولید تازه و یا توسعه دادن کار تولید یا واحد صنعتی
• حذف کردن و یا عوض کردن یک خط تولیدی
• تغییر دادن کیفیت محصولات
• تغییر دادن فرایند تولید
وظایف حسابداری صنعتی چیست؟
در کل می توان گفت در حسابداری صنعتی منظور طبقه بندی هزینه ها بر اساس ارتباط آن ها با تولید محصول است. آن چه در حسابداری صنعتی بسیار مهم است مدیریت هزینه ها و کاهش آن تا سطح معقول با هدف افزایش سود شرکت است.یعنی، شاخه ای از حسابداری که وظیفه جمع آوری، طبقه بندی، تجزیه و تحلیل، تلخیص و تسهیم عوامل هزینه، محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را به عهده دارد در واقع همان حسابداری صنعتی یا اصطلاحا آموزش حسابداری بهای تمام شدهاست.
مهم ترین وظایف حسابداری صنعتی:
- کمک و مشارکت در ایجاد و اجرای برنامه ها و بودجه ها
• فراهم نمودن اطلاعات جهت مدیریت به منظور تصمیم گیری نسبت به انتخاب یک راه حل موجود
• ایجاد کردن راه ها و شیوه هایی که اعمال کنترل را میسر می کند و در صورت امکان کاهش هزینه ها
• تعیین کردن ارزش موجودی به منظور هزینه یابی و قیمت گذاری آن و کنترل در فرصت های مناسب
• تعیین هزینه ها و سود برای یک دوره حسابداری
• جوابگویی به حسابرسان سازمان و مراجع دولتی
• همکاری و ایجاد هماهنگی لازم با دایره حسابداری مالی
• سرپرستی کارکنان دوایر حسابداری مالی
چرا از حسابداری صنعتی یا بهای تمام شده استفاده میشود؟
حسابداری بهای تمام شده می‌تواند تشخیص دهد که یک شرکت پول خود را کجا خرج می‌کند، چقدر درآمد دارد و پول در کجا از دست می‌رود. هدف حسابداری بهای تمام شده گزارش، تجزیه‌وتحلیل و منجر به بهبود کنترل‌های هزینه داخلی و کارایی است. حتی اگر شرکت‌ها نمی‌توانند از ارقام حسابداری بهای تمام شده در صورت‌های مالی یا برای اهداف مالیاتی استفاده کنند، اما برای کنترل‌های داخلی بسیار مهم هستند.