سیستم بهای تمام شده به عنوان خروجی حسابرسی های حسابداران قلمداد می شود. بهای تمام شده اصطلاح بیگانه و غریبی نیست. شما در طول زندگی روزمره و زمانی که به محاسبه تمام هزینه هایی که برای خرید یک کالا یا استفاده از خدمات تخصصی صرف کرده اید، می پردازید در واقع در حال محاسبه بهای تمام شده هستید.
بهای تمام شده، در واقع به تمام هزینه هایی که در روند تولید کالای و یا ارائه خدمات تجارت شما صرف می شود، اشاره خواهد کرد. حسابدار با بررسی تمام ورودی و خروجی های فیزیکی و یا غیر فیزیکی در تجارت شما میزان بهای تمام شده کالا و خدمات شما را محاسبه خواهد کرد.
برخورداری از این سیستم مزایایی بسیار گیرا برای تجارت شما به ارمغان خواهد آورد. شما با استفاده از بهای تمام شده می توانید اقدام به تصمیم گیری کنید. شما بر اساس بهای تمام شده سیاست های قیمت گذاری در تجارت خود را تغییر داده و روند تولید و یا ارائه خدمات را متحول خواهید کرد. بهای تمام شده میزان سود خالص شما را کاملا مشخص کرده و شما می توانید با استفاده از این اطلاعات تصمیمات جدید را برای ارتقا کسب و کار خود به کار ببرید.
سیستم بهای تمام شده چیست؟
تمامی صاحبان تجارت ها و مشاغل موفق همواره در حال بررسی هزینه تمام شده در تجارت خود هستند تا با کنترل هزینه های تولید میزان سود خالص خود را افزایش دهند. حسابدار با استفاده از این سیستم هزینه ساخت کالا یا هزینه های ارائه خدمات توسط تجارت شما را به خوبی برآورد خواهد کرد. حسابرس شما تمام اطلاعات مالی موجود در تجارت شما را گردآوری خواهد کرد.
او در قدم بعدی تمام اطلاعات به دست آمده را به خوبی دسته بندی می کند. سپس تمام هزینه ها را کنترل کرده و سهم واقعی مربوط به هر یک از بخش های سیستم تجاری شما را تفکیک خواهد کرد و در نهایت هزینه تمام شده در تولید محصولات یا ارائه خدمات را به تفصیل ارائه خواهد کرد. حسابدار با استفاده از این سیستم انحرافاتی که به دلیل رابطه بهای تمام شده واقعی و استاندارد به وجود آمده است را نیز محاسبه خواهد کرد.
مزایای استفاده از سیستم بهای تمام شده
صاحبان مشاغل و مدیریت تجارت ها همواره با تصمیم گیری های بزرگ و کوچکی روبرو هستند. صاحبان مشاغل بزرگ در خصوص قبول و یا عدم قبول سفارش های مشتریان با چالش هایی روبرو هستند. صاحبان تجارت ها به خوبی می دانند که قبول سفارش های تمام مشتریان مقرون به صرفه نخواهد بود.
برخی از سفارش ها آینده تجارت را متحول خواهند کرد. از این گذشته صاحبان مشاغل برای تصمیم گیری در خصوص قیمت گذاری محصولات به نتایج محاسبات مربوط به هزینه تمام شده نیاز خواهد داشت.
صاحبان تجارت ها با بررسی میزان هزینه تمام شده تولید یک کالا، در خصوص تولید یا عدم تولید یک محصول خاص تصمیم گیری خواهند کرد. از این گذشته صاحبان تجارت ها با بررسی این نتایج در خصوص راه اندازی یا توقف کار یک خط تولید تصمیم گیری خواهند کرد. صاحبان تجارت ها در خصوص کیفیت و تنوع مواد اولیه تصمیم گیری خواهند کرد. از این گذشته ممکن است تغییراتی در فرایند تولید هر کدام از کالاها نیز به وجود بیاید.
هزینه تمام شده از چه سیستم هایی گردآوری می شود
حسابداران برای بررسی هزینه تمام شده تمام بخش ها و هزینه های جاری تجارت را زیر نظر می گیرند. در راستای برآورد هزینه تمام شده اطلاعات مالی تمام بخش های تجارت در اختیار حسابدار قرار داده می شود. هر تجارت با توجه به نوع فعالیت خود از بخش های متفاوتی تشکیل شده است.
تجارت ها بر اساس میزان و نوع کالای تولید شده با گستردگی خدمات ارائه شده هزینه تمام شده متفاوتی خواهند داشت. سیستم هایی از قبیل سیستم انبار، سیستم حسابرسی، سیستم تولید، سیستم حقوق و دستمزد و سیستم دارایی های ثابت از جمله سیستم هایی هستند که در محاسبه هزینه تمام شده به یاری حسابدار می آیند.
ممکن است تعداد و انواع این سیستم ها در تجارت های مختلف گوناگون باشد، اما به طور کلی سیستم انبار و سیستم حسابداری در تمام تجارت ها دیده می شود. برای برآورد هزینه تمام شده اطلاعات مربوط به میزان حقوق پرداختی و هزینه استهلاک قطعات و همینطور اطلاعات مربوط به تولید، از جمله میزان تولید و نحوه تولید یک کالای به خصوص در اختیار حسابدار گذاشته می شود تا او بتواند سیستم بهای تمام شده را به درستی راه اندازی کند.
عوامل تاثیر گذار بر بهای تمام شده
بهای تمام شده در ارتباط مستقیم با نوع هزینه ها و محل صرف این هزینه ها می باشد. در وهله اول شاید محاسبه بهای تمام شده کار بسیار ساده ای به نظر برسد. چرا که در اغلب تجارت ها اطلاعات مربوط به هزینه ها و درآمد موجود می باشد. اما واقعیت این است که عوامل و فاکتور ها بسیاری وجود دارند که بر سیستم بهای تمام شده تاثیر می گذارند.
در تمام تجارت هایی که کالایی را به تولید می رسانند ابتدا تمام هزینه های تولید را برآورد کرده و سپس اطلاعات جزئی تولید کالا در نظر گرفته شود. برای مثال چه کالایی در چه سالی و به چه میزانی تولید شده است. با محاسبه و مطالعه این هزینه ها، قیمت تمام شده هر محصول به دست می آید. اما محاسبه دقیق بهای تمام شده از آنچه که گفته شد به مراتب پیچیده تر خواهد بود.
در صورتی که کالای تولید شده در یک تجارت تنها محدود به یک نوع کالا باشد، محاسبه سیستم بهای تمام شده کار چندان پیچیده ای نخواهد بود. شما می توانید با تقسیم جمع کل هزینه ها بر جمع کل تولید بهای تمام شده را به سادگی محاسبه کنید اما عوامل بسیاری در این محاسبه نادیده گرفته شده اند.
برای مثال با چنین محاسبه ای شما از موجودی کالای نیم ساخته که همچنان در خط تولید قرار دارد بی اطلاع هستید، یا این که آیا کالایی از موجودی قبلی در ابتدای دوره در انبار وجود داشته است یا خیر. از این گذشته چه میزان از بهای تمام شده مربوط به دستمزد، مواد اولیه و سربار است؟ میزان ضایعات چه تاثیری بر بهای تمام شده خواهد گذاشت؟ از چه روش هایی می توان هزینه ها را کاهش داد؟ وجود یک سیستم حسابرسی دقیق برای برآورد بهای تمام شده از نکات بسیار مهم و ضروری در هر تجارتی خواهد بود.
قابلیت ها و امکانات سیستم بهای تمام شده
سیستمی که به بررسی بهای تمام شده در تجارت می بپردازند دارای ویژگی ها و امکانات متفاوتی خواهد بود. برای مثال امکان تنظیم سیستم به ازای هر دوره محاسباتی و تعریف چندین دوره محاسبه که در زمان های متفاوت انجام می شوند از حمله ویژگی های این سیستم است.
با وجود سیستم بهای تمام شده امکان معرفی انبار ها و کالاهای مجاز برای محاسبه را در اختیار خواهیم داشت. با وجود چنین سیستمی درخت محصولات و محل تولد زمان ساخت محصول نیز مشخص خواهد شد.
از این گذشته می توان اطلاعات مبانی و پایه بین دوره های مختلف مورد محاسبه را به راحتی کپی کرد. یا استفاده از چنین سیستمی می توان کاربری مراکز مختلف را تغییر داد. برای مثال می توان یک واحد خدماتی را به تولیدی یا عمومی یا اداری یا فروش و توزیع تبدیل کرد. با استفاده از سیستم بهای تمام شده می توان محل های هزینه را به واحد های کوچکتر تقسیم کرده و در نهایت هزینه تمام شده در هر یک از محل های هزینه را مجزا مورد محاسبه قرار داد. از این گذشته می توان ماشین آلات وابسته به هر یک از محل های هزینه های را شناسایی کرده و زمان در دسترس بودن آن ها را برای هر دوره محاسباتی برآورد کرد.
گزارشات
برخورداری از یک سیستم بهای تمام شده گزارشات متفاوت و بسیار کارآمدی را در اختیار صاحبان مشاغل خواهد گذاشت. در ادامه به برخی از این گزارش ها اشاره خواهیم کرد:
- گزارش قیمت های تمام شده به تفکیک مراکز هزینه، پیمانکار و کالا
- گزارش سود و زیان هر دوره به تفکیک
- گزارش سربار
- گزارش انحراف بهای تمام شده
- گزارش انحراف تمام مواد و ضایعات
- گزارش درخت محصول
- گزارش تولید
- گزارش موارد مصرف مواد اولیه
- گزارش مصرف مواد اولیه به تفکیک کالا های متفاوت
- گزارش کالاهای نیمه ساخته در گردش
- گزارش خدمات ارائه شده
- گزارش میزان تحلیل سربار
- گزارش مقایسه هزینه ها
- گزارش مقایسه هزینه تمام شده به تفکیک مراکز هزینه و کالا به ازای هر دوره محاسباتی
- گزارش مقایسه تولید دوره های مختلف
- گزارش مقایسه مصرف مواد اولیه در دوره های مختلف
- گزارش مقایسه انحرافات سربار، دستمزد و میزان مصرف مواد اولیه به ازای هر دوره
سیستم ارزش گذاری بر سفارش کار
این سیستم یکی از سیستم هایی است که به شدت توسط حسابداران مورد استفاده قرار می گیرد. در این سیستم بهای تمام شده برای هر کدام از سفارش ها به تفکیک آورده شده است. این سیستم در واقع با هدف ارزش گذاری روی سفارش های متفاوت مورد استفاده قرار می گیرد. همه ما به خویی می دانیم که یکی از رازهای موفقیت در تجارت انتخاب عاقلانه و اصولی سفارش ها است.
شما به عنوان یک تجارت موفق برای دستیابی به آینده ای روشن تر به سفارش هایی نیاز دارید که تجربه و کیفیت شما را افزایش دهند. از این رو پذیرفتن سفارش های متفاوت می تواند آینده تجارت را رقم بزند. هدف اصلی از طراحی چنین سیستمی برای تعیین هزینه تمام شده، تعیین و محاسبه بهای هر سفارش است.
سیستم بهای تمام شده در تمام مراحل ساخت و تولید سفارش باید به تفکیک آورده شده باشد. سیستم ارزش گذاری روی سفارش ها تمام مواد اولیه در تولید هر سفارش را به دقت بررسی و محاسبه می کند.
سیستم ارزش گذاری مرحله ای
حسابداران هنگامی به این سیستم بهای تمام شده روی می آورند که محصولات مشابهی از طریق فرایند ها و روند های مشابهی به تولید برسند. در چنین حالتی با وجود حجم بالای کالاهای شبیه به هم نیاز به چنین سیستمی شدیدا احساس می شود.
در این حالت همواره باید میزان مناسبی از کالای مورد نظر در دسترس قرار داشته باشد. در چنین حالتی تولید به شکل مستمر و مدام در حال انجام است و با خروج محصول از انبار ها به وجود یک انبار افزوده می شود. چرا که کالای تولید شده جای کالای فروخته شده را خواهد گرفت.
مراکز تولید مواد غذایی، شرکت های تولید کننده محصولات بر پایه پتروشیمی و شرکت های تولید کننده خودرو غالبا از این سیستم بهره می برند. در این سیستم، هزینه تمام شده به کالای خاصی تخصیص داده نمی شود. بلکه بهای تمام شده برای محصولاتی که در یک دوره زمانی مانند، یک هفته با یک ماه تولید شده است همه و همه در نظر گرفته می شوند و بهای تمام شده برای یک سفارش به یک محصول منحصر به فرد خلاصه نخواهد شد. بلکه بهای تمام شده تولید به گردش ها و فرآیندهای مختلف تولید اختصاص پیدا می کند.
سخن آخر
صاحبان مشاغل و تجارت ها با تصمیمات سرنوشت ساز بسیاری روبرو هستند. گاهی اتخاذ این تصمیمات می تواند به چالش های بسیار پیچیده ای تبدیل شود. در شرایط امروزی که افراد و تجارت ها با استفاده از آخرین تکنولوژی های موجود در حال توسعه و پیشبرد تجارت خود هستند. استفاده از سیستم بهای تمام شده می تواند کمک بسیاری به صاحبان مشاغل کند. این سیستم اطلاعات و جزئیات بسیاری را در اختیار صاحبان تجارت ها قرار می دهد.
این سیستم تمام اطلاعات سیستم های دیگر در تجارت شما را گرد آوردی کرده و تمام این اطلاعات را در مجموعه ای منظم و ساماندهی شده در اختیار شما قرار می دهد. از اصلی ترین سیستم های بکار رفته برای تعیین هزینه تمام شده، سیستم حسابداری و سیستم انبار است و حسابدار با استفاده از اطلاعات بین دو سیستم هزینه های مورد نیاز برای تولید هر یک از کالاها را به تفکیک مشخص کرده و از این گذشته میزان مواد اولیه مصرفی در تولید این کالا های را در اختیار صاحبان مشاغل قرار می دهد.
صاحبان تجارت ها با بررسی تمام اطلاعات بدست آمده تصمیمات بسیار مهمی را اتخاذ خواهد کرد. برای مثال ممکن است شیوه تولید یک محصول به کلی تغییر داده شود، یا میزان و نوع مواد اولیه مصرفی تغییر کند. از این گذشته ممکن است کالای جدید برای عرضه در سبد تولید قرار گیرد و از طرف دیگر کالایی از چرخه تولید حذف شود.
صاحبان مشاغل با توجه به هزینه تمام شده هر کالا در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش سفارش از جانب مشتریان را در نظر خواهند گرفت. از این رو برخورداری از سیستم بهای تمام شده آینده یک تجارت را به کلی در گرو خود خواهد گرفت. چرا که این اطلاعات دورنمای درستی از تمام بخش های تجارت را در اختیار روسای تجارت قرار می دهد.